សៀវភៅ ស្រីហិតោបទេស

ស្រីហិតោបទេស (ភាគ១)

សៀវភៅស្រីហិតោបទេស ភិក្ខុ ប៉ាង ខាត់ វីរិយបណ្ឌិតោ ជាអ្នកប្រែចេញ ពី​ភាសាសំស្រ្កឹត និងផ្សាយចេញរបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត នៅព.ស២៤៩៧ ។ ចារឹកឡើងវិញ​ដោយ ​ណុល ដារ៉ា នៅ ព.ស ២៥៥៣។

 ហិតោបទេស នេះប្រែថា ប្រៀនប្រដៅប្រយោជន៍ ការពន្យល់ប្រយោជន៍ ការប្រាប់ប្រយោជន៍ ឬការដឹកនាំជនានុជនឲ្យ​បាន​ប្រយោជន៍នៅនា​លោកិយនេះ ពុំនោះថា ពាក្យប្រៀនប្រដៅ​សីលធម៌​ដល់ជនានុទាំង​ឡាយ ​ពុំនោះសោតនឹង​ហៅថា ធម៌បំពេញមនុស្សភាពក៍សឹងបាន ជា​គម្ពីរ​ចាស់បុរាណ មានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំ គេនិយមប្រែស្ទើរគ្រប់​ភាសា​ក្នុង​សកលលោក ទោះជាអាស៊ី ឬអឺរ៉ុប គេទុកជាលោកនីតិ ឬគតិលោកមួយ​ដ៏​សំខាន់ ។ ហិតោបទេស ជាភាសាសំស្រ្កឹតនេះមានលម្អ ៤ ប្រការគឺ ១.សេចក្តីជ្រាលជ្រៅទន់ផ្អែម, ២. ប្រើពាក្យពេចន៍លែបខាយល្អស្រស់, ៣. ជើងកាព្យណែងណង, ៤. រឿងរ៉ាវទាក់ទងគ្នាដឹកដូច​រឿង១០០១​យប់​។ បើនរណាបានអានហើយ នរជននោះ ជាប់ចិត្តនឹកស្ញើចជញ្ជក់មាត់​ចង់​មើល​ចង់អាន និងនឹកទៅដល់អ្នកនិពន្ធដើម ស្ញើចសរសើរស្នាដៃ និងចិត្តប្រកប​ដោយមេត្តាក្រាលទៅគ្របដណ្តប់សព្វសត្វទាំងឡាយ។

​សៀវភៅចុចទីនេះ

 https://drive.google.com/file/d/1h3cFv2ZMra_1TuRH1_ECwrHhQ0I5DIwK/view 

Youtube:  https://youtu.be/fnSD6XOpl4k

ការគប់មិត្ត ភាគ១

១- សូមសេចក្ដីប្រាថ្នារបស់ សាធុជនទាំងឡាយបានសម្រេចផល ដោយកិរិយា
ប្រសិទ្ធិនៃព្រះឥសូរ ដែលរស្មីភាគ១ ក្នុង ១៦ ស្ថិតនៅឮដ៏ព្រះនលាដ​ ដូចជា
លេខា(១) នៃពពុះទឹកទន្លេគង្គា។
-(១) បន្ទាត់ គំនូស ឬត្រា គឺរស្មីភ្លឺផ្លេកដូចបន្ទាត់ ឬត្រាផ្សាយចេញពីពពុះទឹក។

២- ហិតោបទេសនេះ នរជនបានត្រងត្រាប់ស្ដាប់ហើយ នឹងប្រគល់ឱ្យនូវ
សេចក្ដីជំនាញក្នុងភាសាសំស្រ្កឹត នូវសេចក្ដីឆ្លៀវឆ្លាសក្នុងសម្ដីថ្វីមាត់ និងក្នុង
នីតិវិជ្ជាទាំងឡាយដ៏វិចិត្រផ្សេងៗ ក្នុងទីទាំងពួង។

៣-អ្នកប្រាជ្ញ កាលបើស្វែងរកវិជ្ជា និងទ្រព្យ គប្បីគិតថាដូចជាខ្លួនមិនចាស់
មិនស្លាប់ កាលបើស្វែងរកធម៌ គប្បីគិតថាខ្លួនត្រូវម្រឹត្យុចាប់ក្របួចសក់បោក
សម្លាប់ឥឡូវនេះហើយ ។

៤- បណ្ដាលទ្រព្យទាំងពួង វិជ្ជា លោកពោលថាជាទ្រព្យដ៏ឧត្តម
ព្រោះវិជ្ជាចោរលួចយកមិនបានផង កាត់ថ្លៃមិនបានផង មិនចេះ
រេចរឹលទៅផង សព្វៗកាល ។

៥- វិជ្ជាយិតយោងជនដែលនៅថោកទាប ឱ្យបានចូលទៅជិត
ព្រះនរបតីដែលគេនៅជិតបានដោយកម្រ ឬអ្នកមានបុណ្យដ៏
ក្រៃលែងជាងព្រះនរបតីទៅទៀត ដូចស្ទឹងដែលនៅក្នុងទីទាប
តែងប្រមូលយកទឹកចូលទៅកាន់សមុទ្រ ។

៦- វិជ្ជា នាំឱ្យមានវិន័យ វិន័យ នាំឱ្យបានសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ
នាំឱ្យបានទ្រព្យសម្បត្តិ ទ្រព្យសម្បត្តិ នាំឱ្យបានធម៌ ធម៌ ដឹកនាំឱ្យ
បានសេចក្ដីសុខ ។

៧- សស្រ្តវិជ្ជា(១) និងសាស្រ្តវិជ្ជា(២) ទាំងពីរនេះ គួរប្រតិបត្តិសិក្សារៀន
ឱ្យចេះដឹងទាំងអស់វិជ្ជាទី១ ខាងដើម (សស្រ្ដាវិជ្ជា) កើតចម្រើនឡើង ដើម្បី
សើចលេងជាត្លុកកំប្លែង​​ វិជ្ជាទី២ ខាងចុង (សាស្រ្តវិជ្ជា) បុគ្គលគួរគោរពក្នុង
កាលទាំងពួង ។
-(១) វិជ្ជា កសាង ឬប្រើជាអាវុធសម្រាប់ប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមក។
-(២) វិជ្ជា ការចេះដឹងក្បួនខ្នាត គម្ពីរ ដីកា ច្បាប់ សម្រាប់ប្រតិបត្តិ
ឱ្យកើតសេចក្ដីសុខក្សេមក្សាន្ត ឬសេចក្ដីសម្រើនលាភ។

៨- រូបគំនូរដែលគេគូរទុកព្ធដ៏ភាជនះថ្មី មិនឃ្លាតក្លាយទៅជាប្រការដទៃ
យ៉ាងណា នីតិវិជ្ជាដែលគេបង្វិលបង្ហាត់ដល់កូនក្មេងទាំងឡាយដោយថា
ជាគ្រឿងប្រៀបធៀប ក៏ជាប់នៅយ៉ាងនោះ លោកពោលទុកក្នុងទីនេះគឺ៖
៩- ១. មិត្តភាព (ការគប់មិត្ត) ២. សុហ្ឬទ្ភេទ (ការបំបែកមិត្ត) ៣. វិគ្រហះ (សង្រ្គាម)
៤. សន្ធិ (សន្តិភាព) ដែលដកស្រង់យកមកពីគម្ពីរបញ្ចតន្រ្តះ និង
គម្ពីរដទៃទៀតនោះ ខ្ញុំពោលទុកក្នុងទីនេះដូចសេចក្ដីតទៅ។

១០- សាស្រ្តវិជ្ជា ជាគ្រឿងកាត់បង់នូវសេចក្ដីសង្ស័យជាអនេក ជាគ្រឿងបើកបង្ហាញនូវអាថ៌
កំបាំង និងជាភ្នែកសម្រាប់​មើលសព្វសារពើការណ៍ទាំងឡាយ អ្នកណាមិនមានសាស្រ្តវិជ្ជា
អ្នកនោះទុកដូចជាមនុស្សខ្វាក់។

១១- ភាពជាយុវជន១ ភាពជាអ្នកមានទ្រព្យច្រើន១ ភាពជាអ្នកមានអធិបតេយ្យ១ និងភាពជា
អ្នកមិនបែកបាក់គ្នា១ បើមានតែមួយៗ ក៏នាំឱ្យខូចប្រយោជន៍ ធើ្វដូចម្ដេចហ្ន៎ឱ្យបានគ្រប់ទាំង៤
ប្រការក្នុងខ្លួនមនុស្ស?

១២- មានប្រយោជន៍អ្វី ចំពោះកូនដែលកើតហើយល្ងង់ផង មិនប្រកប
ដោយធម៌ផង? ដូចភ្នែកឈឺ មានប្រយោជន៍អ្វី? បានគ្រាន់តែឈឺចាប់
ដោតនាំឱ្យរំខានប៉ុណ្ណោះ ។

១៣- បណ្ដាលកូន៣ ពួក គឺកូនមិនទាន់កើត១ពួក កូនកើតហើយស្លាប់
ទៅវិញ១ពួក និងកូនល្ងង់១ពួក កូនពីរពួកខាងដើមជាកូនគាប់ប្រសើរ
ពួកកូនទីបី មិនប្រសើរឡើយ ព្រោះថា កូនពីរពួកខាងដើម​ធើ្វទុក្ខព្រួយ
តែម្ដងក៏អស់ហើយទៅ ឯពួកកូនទីបីធើ្វទុក្ខមាតាបិតាឱ្យលំបាកគ្រប់
ជំហានជើង។

១៤- អ្នកណាកើតហើយដឹកនាំត្រកូលឱ្យចម្រើនខ្ពង់ខ្ពស់ឡើងអ្នកនោះទើប
ឈ្មោះថា “កើត” មែនទែន ឬពេញជាកើតត្រឹមត្រូវ ព្រោះក្នុងសំសារវដ្ដដែល
ប្រព្រឹត្តទៅនេះ អ្នកណាមួយដែលស្លាប់ទៅហើយមិនត្រឡប់កើតវិញទៀត?

១៥-​ ក្នុងពេលប្រារព្ធនឹងរើសរកឈ្មោះ នៃពួកអ្នកមានគុណ ចុះក្នុងបញ្ជី ឬផែនថ្ម
ឈ្មោះអ្នកណាឥតគុណ មិនញ៉ាំងចិត្តគេឲ្យរំភើបព្រឺព្រួយទេ គេមិនចារឹកឈ្មោះ
អ្នកនោះឡើយ បើដូច្នោះ តើគួរនឹងហៅម្ដាយដែលបង្កើតកូននោះ ថាជាស្រ្តីអា ឬ
ស្រ្តីអ្វីហ្ន៎? ។

១៦- អ្នកណាមិនតម្កល់ខ្លួនក្នុងការឲ្យទាន, ក្នុងតបធម៌ គឺសុចរិត, ក្នុងសេចក្ដីអង់
អាចក្លាហាន, ក្នុងវិទ្យាសាស្រ្ត និងការស្វែងរកទ្រព្យ អ្នកនោះលោកទុកជាឧច្ចារៈ
នៃមាតា។

១៧- កូនមានគុណគាប់តែម្នាក់ជាកូនប្រសើរ កូនល្ងង់រាប់រយមិនប្រសើរទេ ដូច
ព្រះចន្រ្ទតែមួយដួង អាចកម្ចាត់ងងឹតអន្ធការបាន កងតារាទាំងឡាយកម្ចាត់ងងឹត
មិនបានទេ។

១៨- តបៈ គឺការបំពេញកុសល ដែលបុគ្គលណាមួយធើ្វក្នុងទីស័ក្តិសិទ្ធិ ពុំនោះ
បំពេញទុក្ករកម្មដ៏ក្រៃលែងឯណាមួយ ព្រោះ​ប្រាថ្នាកូន កូននៃអ្នកនោះ គួរជាកូន
ប្រដៅងាយ សមឫទ្ធិ សម្រេចប្រយោជន៍ ប្រកបដោយធម៌និងមានប្រាជ្ញាបរិបូណ៌។

១៩- កិរិយាបានទ្រព្យ១ ភាពជាបុគ្គលមិនមានរោគជានិច្ច១ ភរិយាជាទីស្រឡាញ់១
ភរិយាពោលពាក្យពីរោះ១ កូនប្រដៅងាយ១ និងមានវិជ្ជាធើ្វប្រយោជន៍ដល់សារ
ធារណជន១ បពិត្រព្រះរាជា! ធម៌៦ ប្រការនេះ ជាបរមសុខក្នុងជីវលោកនេះ ។

២០- គួរនឹងរាប់អ្នកមានកូនច្រើនថា គាប់ប្រសើរឬទេ? បើកូនទាំងឡាយនោះទុក
ដូចជានាឡិទទេក្នុងជង្រុក កូនតែម្នាក់ជាទីពឹងផ្អែកទំនុកបម្រុងត្រកូលល្អជាជាង
កេរ្តិ៍ឈ្មោះបិតាក៏ល្បីល្បាញឮខ្ចរខ្ចាយទៅគ្រប់ទិសានុទិស។

២១- បិតាធើ្វបំណុលទុកឲ្យកូនជាសត្រូវ មាតាប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតខុសគន្លងប្រពៃណី
ជាសត្រូវ ភរិយាមានរូបល្អជាសត្រូវ កូនល្ងង់ក៏ជាសត្រូវ។

២២- វិជ្ជា បើមិនយកទៅប្រើប្រាស់ ជាពិសពុល ភោជន ដែលបរិភោគទៅហើយ
មិនរលួយជាពិសពុល សភា(១) ជាពិសពុលសម្រាប់អ្នកក្រីក្រ ស្រ្តីក្រមុំជាពិសពុល
សម្រាប់មនុស្សចាស់ជរា។

២៣- នរជន សូម្បីកើតចេញពីត្រកូលណាក៏ដោយ តែមានគុណគាប់ប្រសើរហើយ
លោកក៏គួរគោរពបូជា ធ្នូសូម្បីបរិសុទ្ធដោយវង្ស តែមិនប្រសិទ្ធិ នឹងធើ្វអ្វីកើត?

២៤- ឱកូនតូចកម្សត់អើយ! អ្នកមិនទាន់បានរៀនសូត្រសោះ រាត្រីទាំងឡាយចេះតែ
ប្រព្រឹត្តកន្លងទៅៗ បើដូច្នោះ ខ្លួនអ្នកនឹងកប់បាត់នៅកណ្ដាលហ្វូងអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ
ដូចគោលង់ទ្រនេសជាប់ក្នុងកណ្ដាលបឹងភក់។

២៥- បរិភោគអាហារ១ ការដេក១ ភ័យ១ និងសេពមេថុន១ ធម៌ទាំង៤ប្រការនេះ មនុស្ស
និងសត្វមានស្មើគ្នា មានតែព្រះធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ទើបអាចធើ្វមនុស្ស និងសត្វឱ្យវិសេសប្លែក
ពីគ្នា នរណាប្រាសចាកធម៌ អ្នកនោះទុកស្មើសត្វ។

២៦-ធម៌ (ព្រះវេទ) អាថ៌ធម៌ (សេចក្ដីអធិប្បាយព្រះវេទ) កាម (សេចក្ដីប្រាថ្នាធម៌និងអាថ៌
ធម៌) និងមោក្សៈធម៌ ទាំង៤ប្រការនេះ អ្នកណាមិនមានក្នុងខ្លួន សូម្បីតែមួយប្រការ
ជីវិតអ្នកនោះឥតប្រយោជន៍សោះសូន្យទទេ ដូចបូកពពែ រកប្រយោជន៍។

២៧- អាយុ១ កម្ម១ ទ្រព្យ១ វិជ្ជា១ និងសេចក្ដីស្លាប់១ ធម៌៥ប្រការនេះកើតសម្រេច
មកជាមួយរាងកាយមនុស្សតាំងស្ថិតនៅក្នុងគភ៌ម្ល៉េះ។

២៨- ភាវធម៌ នៃបុគ្គលមានភាវធម៌ តែងកើតមានដល់ភាវៈ នៃបុគ្គលជាធំដោយពិត
ភាវៈអាក្រាត តែមានដល់ព្រះឥសូរ កិរិយាដេកលើពស់ធំ តែងមានដល់ព្រះហរិ។

២៩- របស់ណាមិនមានបច្ច័យ របស់នោះក៏តែងមិនមាន ថាបើរបស់ណាមានបច្ច័យ
របស់នោះក៏មិនមែនជាមិនមាន ថ្នាំនេះរម្ងាប់នូវពិសពុល គឺសេចក្ដីគិតបាន ហេតុដូច
ម្ដេចក៏គេមិនផឹកថ្នាំនេះហ្ន៎? ។ តែភាសិតនេះប្រើជាសម្ដីមនុស្សខ្ជិលពួកខ្លះ ក្នុង
ចំណោមមនុស្សមិនចេះអត់ធន់ដល់ការងារទាំងឡាយ ។

៣០- បុគ្គល សូម្បីគិតឃើញព្រេងវេសនា ក៏មិនគួរលះបង់សេចក្ដីព្យាយាមខ្លួនចោល
ឡើយ បើបុគ្គលមិនព្យាយាមសម្រាញ់ល្ង មិនបានប្រេងល្ងទេ ។

៣១- ជោគលាភ តែងចូលទៅរកបុរសសីហៈ ដែលជាអ្នកមានព្យាយាមក្លៀវក្លា
មានតែបុរសគម្រក់ទេ តែងពោលថា “ស្រេចតែព្រេងសំណាង” បុគ្គលចូរផ្ចាញ់
វាសនា ហើយធើ្វនូវព្យាយាមឱ្យពេញជាកូនប្រុស តាមកម្លាំងខ្លួនដែលអាចធើ្វ
បាន ថាបើតាំងព្យាយាមប្រឹងប្រែងធើ្វហើយ នៅតែមិនសម្រេចទៀត តើវានឹង
កើតទោសអ្វី? ។

៣២- រថមិនគប្បីទៅបានដោយកង់តែមួយយ៉ាងណា ព្រេងវេសនាបើវៀរចាក
ព្យាយាមនៃបុរសហើយ ក៏មិនសម្រេចយ៉ាងនោះដែរ។

៣៣- កម្ម ដែលបុគ្គលធើ្វអំពីបុព្វជាតិ លោកហៅថា “ព្រេងវាសនា” ព្រោះហេតុ
នោះបុគ្គលមិនខ្ជិលច្រអូស គប្បីធើ្វសេចក្ដីប្រឹងប្រែងដោយព្យាយាមពេញជាបុរស។

៣៤- ជាងប៉ាន់ ប៉ាន់ដុំដីជារូបផ្សេងៗ តាមចិត្តខ្លួនប៉ាន់ យ៉ាងណាកម្មដែលបុគ្គល
សាងទុកខ្លួនឯងក៏ប៉ាន់មនុស្សមានភាវៈផ្សេងៗ តាមលក្ខណៈនៃកម្មរបស់ខ្លួន
យ៉ាងនោះដែរ ។

៣៥- បុគ្គល សូម្បីឃើញកំណប់ទ្រព្យនៅក្នុងទីចំពោះមុខ ដូចរឿងក្អែក
ដោយមិននឹកនាថា នឹងកើតមានបាន ហើយចាំព្រេងវាសនាគាស់កកាយ
យកមកឱ្យឯងៗ មិនរវល់ធើ្វសេចក្ដីព្យាយាមពេញជាប្រុស មិនបានកំណប់
នោះទេ ។

៣៦- ការទាំងឡាយ តែងសម្រេចដោយសេចក្ដីព្យាយាមប្រឹងប្រែងដោយពិត
មិនមែនដោយមនោរថទេ ដូចម្រឹគទាំងឡាយមិនដែលបោលចូលមាត់សីហៈ
ដេកលក់ឡើយ។

៣៧- កូនក្មេង ដែលមាតាបិតាបានហ្វឹកហ្វឺនហើយ ទៅជាកូនមានគុណគាប់
ប្រសើរបាន មិនដែលមានកូនក្មេងណាបានទៅជាបណ្ឌិត ដោយគ្រាន់តែច្យុត
ចេញពីគភ៌មាតាទេ។

៣៨- កូនក្មេង ដែលមាតាបិតាណាមិនបានឱ្យរៀនសូត្រ មាតានោះត្រឡប់ជា
សត្រូវ បិតានោះត្រឡប់ជាបុគ្គលមានពៀរ ព្រោះកូនមិនបានរុងរឿងក្នុងទីប្រជុំ
ជន ដូចកុកកណ្ដាលហ្វូងហង្ស។

៣៩- ក្មេងបរិបូណ៌ដោយរូប និងវ័យ ក្មេងសម្ភពក្នុងត្រកូលដ៏វិសេសឥតចេះដឹង
វិជ្ជាអ្វី មិនមានរាសីរុងរឿងទេ ដូចផ្កាចារឥតមានក្លិនក្រអូប។

៤០- មនុស្សល្ងង់ ប្រដាប់ដោយគ្រឿងអម្ពរ តែងមានរាសីរុងរឿងក្នុងទី
ប្រជុំជន បើមនុស្សល្ងង់នោះ មិនទាន់ហារមាត់ចេញនិយាយដរាបណា
ក៏នៅតែមានរាសីរុងរឿងដរាបនោះ។

៤១- កញ្ចក់នៅរួមជានឹងមាស អាចចោលស្រមោលក្លាយទៅជាកែវមរកតយ៉ាងណា
មនុស្សល្ងង់ នៅរួមជាមួយនឹងលោកសប្បុរស ក៏អាចត្រឡប់ទៅជាសប្បុរសឆ្លៀវឆ្លាត
បានយ៉ាងនោះដែរ។

៤២- កូនអើយ! មតិថោកទាប ព្រោះសមាគមមួយអន្លើដោយបុគ្គលថោកទាប សមគម
មួយអន្លើដោយបុគ្គលស្មើគ្នា មតិក៏ស្មើគ្នា សមាគមមួយអន្លើដោយបុគ្គលប្រសើរ មតិក៏
រឹងរឹតតែប្រសើរឡើង។

៤៣- កិច្ចការអ្វីមួយដែលប្រកបដោយអំពើឥតប្រយោជន៍ ក៏រមែងមិនបានផលសមតាម
ប្រាថ្នាទេ ដូចជាប្រើពេលវេលាព្យាយាមបង្រៀនសត្វកុកឱ្យចេះនិយាយដូចសត្វសេក
សូម្បីច្រើនរយដង នឹងបានផលក៏ឥតអង្គឺមានឡើយ​។

៤៤- តែក្នុងមហាត្រកូលបែបនេះ អ្នកគ្មានបុណ្យមិនមកកើតទេ ប្រៀបដូចអណ្ដូង
រ៉ែកើតត្បូងទទឹម ធើ្វដូចម្ដេចនឹងកើតមានកញ្ចក់? ។

៤៥- ដង្កូវឡើងទៅទំនៅលើក្បាលសាធុជនទាំងឡាយ ព្រោះនៅលាយឡំជាមួយកម្រង
ផ្កា ដុំថ្មដែលអ្នកធំលើកតម្កើងហើយ ក៏ក្លាយទៅជាភាពទេវតាពូកែស័ក្តិសិទ្ធិ។

៤៦- របស់ទ្រព្យដែលនៅលើកំពូលភ្នំខាងឧទយាទិត្យ តែងបានទទួលពន្លឺស្វាងរុងរឿង
ព្រោះនៅជិតព្រះអាទិត្យយ៉ាងណា ជនហីនជាតិវណ្ណៈថោក តែងបានទទួលការចេះដឹង
ជាពន្លឺ ព្រោះនៅជិតលោកអ្នកសប្បុរសយ៉ាងនោះដែរ ។

៤៧- អ្នកមានគុណគាប់ តែងដឹងល្អ និងអាក្រក់ អ្នកមានគុណគាប់នោះ បើទៅ
សេពគប់មនុស្សអាក្រក់ ក៏ត្រឡប់ទៅជាអាក្រក់វិញ​ ដូចស្ទឹងមានទឹកដ៏ហើយដោយ
រសជាតិល្អ លុះហូរចូលដល់សមុទ្រហើយក៏ក្លាយទៅជាមានរសប្រៃផឹកមិនបាន។

————————
ការគប់មិត្ត

១- អ្នកប្រាជ្ញតែងប្រើកាលវេលាឱ្យប្រព្រឹត្តទៅ ដោយការកំសាន្តកាព្យសាស្រ្ត
មនុស្សល្ងង់តែងប្រើកាលវេលាឱ្យប្រព្រឹត្តទៅ ដោយការប្រព្រឹត្តសេចក្ដីវិនាស
ដោយការដេក និងដោយការឈ្លោះទាស់ទែង។

២- អ្នកប្រាជ្ញមានចិត្តល្អ សូម្បីខ្សត់ទ្រព្យហើយឥតកម្លាំង ក៏អាចជួយកែខៃឱ្យ
សម្រេចប្រយោជន៍បានដោយរួសរាន់ ដូចរឿងក្អែក អណ្ដើក និងកណ្ដុរ។

៣- មនុស្សល្ងង់ តែងជួបប្រទះ ប៉ះទង្កិច ហេតុដែលនាំឱ្យកើតសេចក្ដីសោក
មួយពាន់ដង ឬហេតុដែលនាំឱ្យកើតភ័យមួយរយដង ក្នុងមួយថ្ងៃៗ តែអ្នក
ប្រាជ្ញជួបប្រទះប៉ះទង្កិចហេតុដូច្នេះឥតអង្គឺមានឡើយ ។ នរជននៅក្នុងលោក
នេះ គួរធើ្វមនសិការៈ ក្នុងចិត្តដូច្នេះរាល់ថ្ងៃកុំខាន។

៤- ការភ្ញាក់ក្រោកឡើងពីព្រលឹម នរជន គប្បីដាស់សតិ រឭករាល់ថ្ងៃថា “មហាភ័យ
ទាំងឡាយជិតមកដល់ហើយ បណ្ដាលមហាភ័យទាំងឡាយនោះ ការឈឺចាប់ សេចក្ដី
ស្លាប់ និងសេចក្ដីទុក្ខសោករោគភ័យ ឬអន្តរាយអ្វីមួយ មុខជាធ្លាក់មកដល់អាត្មា​អញ
ក្នុងថ្ងៃនេះ” ។

៥- ព្រោះលោភចង់បានកងមាស អ្នកដំណើរម្នាក់ធ្លាក់ក្នុងបឹងភក់ជ្រៅឡើងមិនរួច
ត្រូវខ្លាចចាស់សង្រ្គប់ចាប់ហែកស៊ីស្លាប់ទៅ។

៦- ការស្វែងលាភក្នុងវត្ថុដែលពេញចិត្តអំពីមនុស្សអាក្រក់ មិនមែនជាគតិល្អទេ ព្រោះថា
ទឹកអម្រឹតលាយដោយពិសពុល មានក្នុងទីណា គេអាចស្លាប់បានក្នុងទីនោះ។

៧- នរជនមិនឡើងកាន់សេចក្ដីសង្ស័យ (មិនចេះសង្ស័យ) មើលមិនឃើញសេចក្ដីចម្រើន
ទេ ថាបើឡើងកាន់សេចក្ដីសង្ស័យម្ដងហើយ ម្ដងទៀត ចិត្តនៅសាញ សាំញ៉ាំ ចេះតែ
សង្ស័យ ស្ទាក់ស្ទើរ កាលបើឃើញសេចក្ដីចម្រើនហើយ ក៏ឈ្មោះថាមិនឃើញដែរ។

៨- ការបូជាយញ្ញ១ ការសិក្សាព្រះវេទ១ ទាន១ តបៈ១ សច្ចៈ១ សន្ដោស១ សេចក្ដី
អត់ធន់១ និងការមិនលោភ១ ទាំង៨ប្រការនេះ ជាបដិបទានៃព្រះវេទ បុគ្គលគប្បី
ចាំទុកចុះ។

៩- បណ្ដាធម៌៨ ប្រការនេះ ធម៌៤ប្រការខាងដើម គេប្រតិបត្តិដើម្បីបង្អួត ឬឆបោក
ក៏បាន ធម៌៣ប្រការខាងចុង ស្ថិតនៅបានចំពោះតែបុគ្គលមានមហាត្ម័ន (មានចិត្តប្រសើរ)។

១០- មនុស្សលោក តែងផ្អៀងទៅតាមដំណើរហេតុដែលកន្លងទៅហើយ មិនជឿទុកចិត្ត
ស្ដ្រីផ្កាមាស ដែលគេបានឱ្យឧបទេស (គេបានទូន្មានល្អ) ហើយមិនគិតយកព្រះធម៌
ជាប្រមាណ ដូចគេមិនជឿទុកចិត្តព្រាហ្មណ៍ដែលធ្លាប់សម្លាប់គោ។

១១- បពិត្រព្រះបាទបាណ្ឌនន្ទនៈ! ភ្លៀងដែលបង្អុលចុះលើផែនពសុធាដែលរីងហែង
រំហួតយ៉ាងណា​ ការឱ្យភោជនាហារដល់ជនស្រេកឃ្លានអត់បាយក្រហាយទឹកក៏យ៉ាង
នោះដែរ។ ការឱ្យទានដែលបានផលានិសង្សច្រើន គឺការឱ្យទានដល់មនុស្សអ្នកទី
ទ័លក្រីក្រលំបាកតោកយ៉ាក។

១២- ជីវិតរបស់ខ្លួនជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្តយ៉ាងណា ជីវិតរបស់ជនដទៃក៏យ៉ាង នោះដែរ។   លោកសប្បុរសទាំងឡាយតែងធើ្វសេចក្ដីមេត្តាករុណាព្រោះលោកយកខ្លួនលោកជាគ្រឿងឧបមា។

១៣- កំណាញ់ និងការឱ្យទាន សេចក្ដីសុខ និងសេចក្ដីទុក្ខ ស្រឡាញ់និងស្អប់ បុគ្គលអាច
យកប្រមាណសេចក្ដីបាន ដោយយកខ្លួនអាត្មាជាគ្រឿងឧបមា។

១៤- នរជនណាឃើញភរិយាអ្នកដទៃ ទុកស្មើដោយមាតារបស់ខ្លួន ឃើញទ្រព្យអ្នកដទៃ
ទុកស្មើដោយដុំថ្ម ឃើញសព្វសត្វទាំងឡាយទុកស្មើដោយរូបខ្លួន នរជនោះលោកហៅថា
“បណ្ឌិត” ។

១៥- បពិត្រព្រះបាទបាណ្ឌុព សូមទ្រង់មេត្តាករុណាចិញ្ចឹមអ្នកក្រីក្រកម្សត់ទុគ៌ត កុំប្រទាន
ទ្រព្យដល់ឥស្សរជនដែលមានទ្រព្យច្រើនឡើយ ដូចជាឱសថជាប្រយោជន៍ដល់អ្នកជំងឺ
ឈឺចាប់ទុរន់ទុរា ជនឥតរោគាព្យាធិត្រូវការដោយឱសថ? ។

១៦- ទានជារបស់គួរគប្បីឱ្យ តែឱ្យដល់អ្នកមិនមានឧបការគុណ មិនសូវមានប្រយោជន៍ទេ
ការឱ្យទានដែលអ្នកប្រាជ្ញពោលថាប្រកបដោយផលប្រយោជន៍នោះ គឺឱ្យទានត្រឹមត្រូវ
តាមកាលៈទេសៈនិងឱ្យដល់បុគ្គលគួរឱ្យ។

១៧- បុគ្គលចិត្តអាក្រក់សាមាន្យ នឹងសម្គាល់បានដោយអាងហេតុ “ចេះពោលធម្មសាស្រ្ត”
ក៏មិនមែន ឬថា “ចេះស្វាធ្យាយគម្ពីរព្រះវេទ” ក៏មិនមែនដែរ។ មធុរសនៃទឹកដោះគោរមែង
ផ្អែមល្ហែមទៅតាមប្រក្រតីរបស់ទឹកដោះយ៉ាងណា សភាពសត្វលោកក្នុងសំសារវដ្ដនេះលោក
ពោលថា ដូចគ្នាយ៉ាងនោះឯង។

១៨- ការធើ្វអ្វីទាំងពួង នៃបុគ្គលអ្នកមានឥន្រ្ទិយ និងចិត្តមិនលុះនៅក្នុងអំណាចខ្លួន ក៏មិន
ជាផលដូចជាការលាងជម្រះដំរី ពុំនោះការចេះដឹង បើប្រាសចាកការធើ្វឱ្យជាប្រយោជន៍
ហើយ ក៏ធ្ងន់ខួរក្បាលឥតអំពើ ដូចជាការបំពាក់គ្រឿងអលង្ការ បំប៉នឱ្យភរិយាចង្រៃ
បានតែធ្ងន់ខ្លួនឥតប្រយោជន៍។

១៩- បុគ្គលមិនគួរគប្បីធើ្វសេចក្ដីស្និទ្ធស្នាលទុកចិត្តទឹកទន្លេ បុគ្គលមានសាស្រ្ត
វុធក្នុងដៃ សត្វមានក្រចកមុត សត្វមានស្នែង និងស្រ្តីក្នុងរាជត្រកូលទាំងឡាយ។

២០- សភាព (លក្ខណៈ) នៃបុគ្គលទាំងអស់ក្នុងលោកនេះ គេមើលឃើញច្បាស់
ប្រាកដ តែគុណធម៌ទាំងឡាយនៃបុគ្គល គេមើលមិនឃើញងាយទេ សភាពនៃ
បុគ្គលនីមួយៗ កម្ចាត់បង់នូវគុណធម៌ទាំងពួង ហើយចូលទៅទំនៅលើក្បាលបាន។

២១- មែនពិត ព្រះចន្រ្ទទ្រទ្រង់នូវសហស្សវង្សី ត្រាច់រុងរឿងព្ធដ៏នភាល័យប្រទេស
កម្ចាត់បង់នូវងងឹតអន្ធការអ័ព្វសូន្យសុងកណ្ដាលដួងតារាព្រោងព្រាត សូម្បីមានឫទ្ធិ
ដល់ម្ល៉ោះ ដល់គ្រោះជោគគ្រោះជាក៏ត្រូវរាហូចាប់លេបបាន នរណាហ្ន៎ អាចវេះគេច
ឱ្យរួចពីលិខិតដែលព្រះជាម្ចាស់ត្រាទុកព្ធដ៏ថ្ងាសបាន? ។

២២-អាហារដែលរលួយល្អ កូនមានប្រាជ្ញាឆ្លៀវឆ្លាត ភរិយាស្ដាប់បង្គាប់ឱវាទ ព្រះនរក
បតីមានប្រជារាស្រ្តស្វាមីភ័ក្តិ គិតគួរឱ្យល្អិតល្អ ហើយទើបនិយាយ ពិចារណាឱ្យជុំវិញ
ខ្លួនហើយទើបធើ្វទាំងអស់នេះលោកពោលថា សូម្បីស្ថិតនៅអស់កាលយូរអង្វែង​ក៏​ដោយ
ក៏មិនឃ្លាតក្លាយទៅជាអ្វីឡើយ។

២៣- បើមានការអន្តរាយមកដល់ជិត បុគ្គលគប្បីកាន់តាមពាក្យចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យតែបើការ
ពិចារណាឱ្យសព្វគ្រប់ យ៉ាងនោះហើយ សូម្បីស្វែងរកអាហារភោជន ក៏មិនត្រូវស្វែងរកដែរ។

២៤- បុគ្គលដែលស្វែងរកបាយទឹកនំចំណីលើផែនពសុធានេះ សុទ្ធសឹងប៉ះទង្គិច ដោយ
សេចក្ដីរង្គៀសភយន្តរាយទាំងឡាយ នឹងប្រព្រឹត្តស្វែងរកក្នុងកាលណា? ធើ្វម្ដេចហ្ន៎ គេនឹង
អាចចិញ្ចឹមជីវិតឱ្យប្រព្រឹត្តទៅបាន? ។

២៥- បុគ្គលមានឥច្ឆាឈ្នានីស បុគ្គលពោលពាក្យនិន្ទារិះគន់ បុគ្គលមិនសន្ដោស បុគ្គលក្រោធ
ច្រើន បុគ្គលមានសេចក្ដីរង្គៀសជានិច្ច និងបុគ្គលពឹងផ្អែកស៊ីតែដោយសារបុគ្គលដទៃ បុគ្គល
ទាំង៦បែបនេះត្រូវទទួលចំណែកនៃសេចក្ដីទុក្ខ។

២៦- បុគ្គលជាពហុសូត្រ ចេះដឹងនូវសាស្រ្តាវិជ្ជាទាំងឡាយច្រើនមហិមា អាចកាត់នូវ
សេចក្ដីសន្និះសង្ស័យគ្រប់ប្រការបាន កាលបើសេចក្ដីលោភចង់បានមកបំបាំងគំនិត
ឱ្យងងឹតសូន្យសុងហើយ ក៏តែងទទួលសេចក្ដីទុក្ខលំបាកតោកយ៉ាក។

២៧- សេចក្ដីក្រោធមានដើមកំណើតមកពីលោភៈ កាមរាគកើតមកពីលោភៈ មោហៈ
និងសេចក្ដីវិនាស ក៏កើតមកពីលោភៈដែរ ព្រោះហេតុនោះ លោភៈជាប្រភពនៃសេចក្ដី
អាក្រក់គ្រប់ប្រការ។

២៨- ដោយពិត ប្រើសមាសមិនដែលកើតមានទេ បើទុកជាដូច្នេះ ព្រះរាមក៏ទ្រង់នៅ
តែជាប់ព្រះទ័យចង់បានប្រើសមាស រឺសេចក្ដីអន្តរាយក្នុងកាលវិបត្តិមកដល់ សូម្បី
ប្រាជ្ញានៃបុរសជាតិ ក៏ត្រឡប់ជា ងងឹតងងល់គិតមិនយល់បានដែរ។

២៩- (១)បុគ្គលមិនគប្បីចេញមុខជាមេគណៈ ធើ្វការងារណាដែលសម្រេចប្រយោជន៍ទៅហើយ
ត្រូវបានផលស្មើគ្នាទេ ព្រោះថា បើការងារនោះអន្តរាយវិញ អ្នកចេញមុខនោះត្រូវស្លាប់
ក្នុងទីនោះមុនគេ។
-(១) ហិតោទេសសេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងលោកសឺរ៉ូ និងសេចក្ដីប្រែជាភាសាសៀម របស់លោក
នាគប្រទីប មានគាថាលើសដូច្នេះគឺ ការមិនបានទូន្មានឥន្រ្ទិយ លោកពោលថា ជាផ្លូវនាំឱ្យកើត
អន្តរាយ ការទូន្មានឥន្រ្ទិយឈ្នះហើយ ជាផ្លូវនាំឱ្យកើតសេចក្ដីចម្រើន នរជន ដើរផ្លូវណាក៏ដើរ
ចុះតាមចិត្តប្រាថ្នា។

៣០- សូម្បីមិត្ត ជាអ្នកធើ្វប្រយោជន៍ឱ្យពិតៗ ក៏អាចក្លាយទៅជាដើមហេតុនាំបណ្ដាល
ឱ្យកើតអន្តរាយធ្លាក់មកបាន ដូចស្មងមេគោអាចទៅជាស្នឹងចងកូនគោ។

៣១- អ្នកណាមួយ អាចជួយអ្នកមានគ្រោះឱ្យរួចពីក្ដីអន្តរាយដែលមកដល់ អ្នកនោះលោក
ទុកជាផៅពង្ស ឯបណ្ឌិតតែមាត់ បានតែពោលបន្ទោសទម្លាក់ខុសទៅគេ អួតថាខ្លួនជួយ
ស្រោចស្រង់ឱ្យរួចពីក្ដីភ័យ នឹងទុកថាជាផៅពង្សពុំបានឡើយ។

៣២- (២)ចិត្តម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងគ្រាក្រទុក្ខព្រួយ ចិត្តនឹងធឹងក្នុងគ្រាសុខចម្រើន សេចក្ដីអង់អាចក្នុងទី
ប្រជុំដោយសម្ដីថ្វីមាត់ ចិត្តក្លៀវក្លាក្នុងរណរង្គ(៣) ចិត្តត្រេអរក្នុងយស និងចិត្តស្រវាស្រទេញ
ក្នុងការសិក្សាទាំងអស់នេះ ជាលក្ខណៈសម្បត្តិមានជាប្រក្រតី ចំពោះតែបុគ្គលមានមហាត្ម័ន
(មានចិត្តដ៏ប្រសើរ) ។
-(២)ហិតោទេសសេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងលោកសឺរ៉ូ មានគាថាលើសដូច្នេះ *នរជនណាអាច
ជួយស្រោចស្រង់យើងឱ្យរួចពីក្ដីអន្តរាយ និងចេះរកឧបាយជួយឱ្យរួចភ្លាមៗមិនបង្អង់ នរជននោះ
លោកហៅថា មិត្តពិត។
-(៣)សមរភូមិ ទីចម្បាំង ជាញជ័យ។

៣៣- អ្នកណាមិនរីករាយហួសហេតុ ក្នុងគ្រាបានសេចក្ដីសុខចម្រើន មិនខូចកម្លាំងទឹកចិត្ត
ក្នុងគ្រាក្រទុក្ខព្រួយ មានសេចក្ដីក្លាហានក្នុងរណរង្គ មាតាបង្កើតកូនដែលមានតិលកៈ(១)
ដូច្នេះក្នុងលោកទាំងបីនេះកម្រមានណាស់។
-(១)បុរសលក្ខណៈនៃបុគ្គលដ៏ប្រសើរក្នុងត្រៃភព ជាតិឥណ្ឌូចូលចិត្ត តិលកៈ នេះយកទៅ
គូសនៅថ្ងាស ទុកជាគ្រឿងសម្រាប់សម្គាល់និកាយខ្លួន។

៣៤- ក្នុងលោកនេះ ទោស៦ប្រការ បុគ្គលប្រាថ្នាសេចក្ដីសុខចម្រើនគួរគប្បីលះបង់
ចោលគឺដេកទ្រមក់១ ខ្ជិលច្រអុស១ ភ័យ១ ក្រោធ១ ទន់មូរមុខ និងឡេឡាយឺតយូរ
ក្រោយគេ១។

៣៥- ការវេញចងបាច់វត្ថុអ្វីមួយ សូម្បីតូចឆ្មារឱ្យរួបរួមគ្នា ក៏អាចញ៉ាំងការងារឱ្យ
សម្រេចប្រយោជន៍បាន ដូចគេប្រមូលស្មៅវេញជាទន្លីងយកទៅធ្លីងដំរីចុះប្រេង
ឱ្យជាប់បោលទៅណាមិនរួច។

៣៦- ការចងបាច់វង្សត្រកូលរបស់ខ្លួនសូម្បីពីរបីនាក់ ឱ្យរួបរួមមូលត្រកូលគ្នា
ក៏ជាការគាប់ប្រសើរល្អណាស់ ដូចគ្រាប់ស្រូវដែលបកសំបកចេញហើយ
យកទៅសាបព្រោះមិនដុះលូតលាស់ឡើងបានទេ។

៣៧- ហ្វូងបក្សីនេះ ស្រុះចិត្តគ្នាជាបាច់ ស្ទុះហើរបើកលប់រត់រួចទៅអស់រលីង តែបើ
វាចុះដីដរាបណា វានឹងនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃអាត្មាអញដរាបនោះមិនខានឡើយ។

៣៨- មាតា មិត្ត និងបិតា ត្រៃអង្គនេះជាអ្នកធើ្វហិតានុហិតតាមសភាពខ្លួន ឯអ្នកដទៃ
ទៀតធើ្វហិតានុហិតបែបនេះដែរ ព្រោះគេយកនាទីមាតា មិត្ត បិតា មកទុកជាហេតុដើម។

៣៩- ក្នុងលោកនេះ មិនមាននរណាមានបុណ្យវាសនា ជាងអ្នកដែលប្រស្រ័យប្រាប់
សុខទុក្ខទៅវិញទៅមកមួយអន្លើដោយមិត្តដូច្នេះទេ។

៤០- សេចក្ដីល្អ និង សេចក្ដីអាក្រក់ ជាកម្មរបស់ខ្លួនឯណា ព្រោះហេតុឯណា
ដោយប្រការណា ក្នុងកាលណា ដរាបណា ក្នុងទីណា អំពើនោះ សម្រេចផល
តាមអំណាចនៃព្រះព្រហ្មបង្កើតលោកព្រោះហេតុនោះ ដោយប្រការនោះ ក្នុង
កាលនោះ ដរាបនោះ ក្នុងទីនោះ ។

៤១- រោគាព្យាធិ សោកសង្រេងសង្រៃ សេចក្ដីក្ដៅក្រហាយការជាប់អន្ទាក់ចំណង
និងសេចក្ដីវិនាសអន្តរាយទាំងឡាយនេះ ជាផលដែលមកពីព្រឹក្សាជាតិ គឺទោស
កំហុសរបស់ខ្លួននៃមនុស្សទាំងឡាយ។

៤២- បុគ្គលគប្បីថែរក្សាទ្រព្យទុក ដើម្បីការពារគ្រាក្រ គប្បីរក្សាភរិយាដោយទ្រព្យ
តែគប្បីរក្សាខ្លួនរឿយៗដោយភរិយាផង ដោយទ្រព្យផង។

៤៣- ប្រាណគឺជីវិត មានការតាំងនៅមាំជាហេតុដើម្បីប្រព្រឹត្តធម៌ ស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ
សេពកាម និងរកមោក្សធម៌ បើប្រាណគឺជីវិតវិនាសហើយ​ អ្វីមួយដែលឈ្មោះថាមិនវិនាស
ទៅនុ៎ះ? ការរក្សាប្រាណ គឺជីវិតឱ្យគង់វង់នៅ អ្វីមួយដែលឈ្មោះថា មិនរក្សាផងដែរ?។

៤៤- អ្នកប្រាជ្ញគប្បីលះបង់ទ្រព្យផង ជីវិតផង ជាពលិកម្ម ដើម្បីការពារជនដទៃ ការបរិច្ចាក
ជីវិតក្នុងអំពើល្អបែបនេះ ជាកិត្តិយសប្រសើរណាស់ បើសេចក្ដីស្លាប់ជាធម៌ទៀង។

៤៥- បណ្ដាគុណធម៌ទាំងឡាយគឺជាតិ ទ្រព្យ និងគុណសម្បត្តិ គុណធម៌៣ប្រការនេះ
បរិវារមានស្មើនឹងម្ចាស់ សម្លាញ់! ចូរអ្នកនិយាយឱ្យឃើញច្បាស់មកមើល ដូចម្ដេចដែល
ហៅថា ភាពនៃខ្លួនជាធំវិសេសជាងគេ? ដល់កាលណាទៅ ត្រូវសម្ដែង​ភាពជាធំ? ។

៤៦- បរិវាទាំងឡាយនវ មិនមានគ្រឿងអាហារចិញ្ចឹមជីវិត និងមិនលះបង់ការសំណាក់
ពឹងពាក់ចោលខ្ញុំទេ ព្រោះហេតុនោះ សូមសម្លាញ់ជួយស្រោចស្រង់ជីវិតបរិវារទាំងឡាយ
នេះមុនសិន សូម្បីតែត្រូវក្ដីវិនាសអន្តរាយជីវិត ខ្ញុំក៏មិនថាដែរ។

៤៧- នែសម្លាញ់ ចូរលះបង់ព្រួយក្នុងកឡេវរៈ រាងកាយដែលនិមិត្តដោយសាច់ទឹកមូត្រ
អាចម៍និង ឆ្អឹងឆ្អែងជារបស់ពុកផុយរលួយនេះចោលឱ្យស្រឡះទៅ សូមជួយអភិបាល
លើកតម្កើងយសកេរ្តិ៍ឈ្មោះខ្ញុំវិញ។

៤៨- ថាបើបុគ្គលគប្បីបាននូវកិត្តិយស ដែលទៀងទាត់មិនមានមន្ទិល ដោយការបរិច្ចាក
កាយដែលផ្ទុកដោយគ្រឿងមន្ទិលសៅហ្មងស្មោកគ្រោក មិនទៀងទាត់នេះបាន បើដូច្នោះ
តើបុគ្គលនឹងមិនគប្បីកាន់យកនូវគុណធម៌គឺកិត្តិយសនោះឬអ្វី?

៤៩- សរីរៈ និងកិត្តិគុណ មានចន្លោះតាំងនៅឆ្ងាយពីគ្នាលន្លង់លន្លោចណាស់។ សរីរៈនេះ
រលត់រលាយទៅក្នុងមួយខណៈ ឯកិត្តិគុណស្ថិតនៅរហូតកល្បាវសាន។

៥០- ក្នុងលោកនេះ សត្វបក្សីមើលឃើញអាហារចំណីដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយជាងមួយរយយោជន៍
តែសត្វបក្សីនោះ កាលបើគ្រោះជោគគ្រោះជាំមកដល់ហើយ មើលចំណងមិនឃើញទេ។

៥១- កាលខ្ញុំបានឃើញព្រះចន្រ្ទ និងព្រះអាទិត្យ ត្រូវរាហូចាប់បៀតបៀន ឃើញដំរី និងនាគ
ជាប់ចំណង ឃើញអ្នកប្រាជ្ញឆ្លៀវឆ្លាតត្រូវក្ដីក្រីក្រលំបាកតោកយ៉ាងក ខ្ញុំមានមតិដូច្នេះថា ៖
“ឱ្យហ្ន៎ វិធីកម្មនេះមានឫទ្ធិតេជៈកម្លាំងខ្លាំងណាស់តើ!” ។

៥២- វិហគជាតិ (បក្សី) ទាំងឡាយ ហិចហើយរខ្ពស់ត្រដួចចរទៅព្ធដ៏អាកាសព្យាមា សមបើដែរ!
ធ្លាក់ដល់ក្ដីវិនាសអន្តរាយបាន មច្ឆាជាតិទាំងឡាយអាស្រ័យនៅក្នុងសមុទ្រសាគរ មានទឹកដ៏ជ្រាលជ្រៅ
រាប់ប្រមាណមិនបាន សមបើដែរ! ត្រូវព្រានប្រមង់ចាប់យកបានដោយការប៉ិនប្រសប់ បើដូច្នោះមែន
ក្នុងលោកនេះចាំបាច់មានទុច្ចរិតធើ្វអ្វី? សេចក្ដីពិត ព្រះកាល ជាអ្នកមានដៃក្រាលលាតត្រដាងនូវ
សេចក្ដីអន្តរាយទូទៅ ហើយចាប់សម្លាប់សត្វទាំងឡាយ សូម្បីស្ថិតនៅក្នុងទីឆ្ងាយស្រឡោចក៏ដោយ។

៥៣- បុគ្គលគប្បីស្វែងរកសេពគប់មិត្ត ឱ្យបានច្រើនចំនួនរាប់រយ។ ចូរមើល! សត្វព្រាបទាំងឡាយ
រួចពីចំណងចងសម្លាប់ខ្លួនបាន ព្រោះអាស្រ័យស្ដេចកណ្ដុរជាមិត្ត។

៥៤- ក្នុងលោកនេះ អ្នកមានប្រាជ្ញាតែងធើ្វសមាគមចំពោះតែអ្នកដែលមានសភាពដូចគ្នាគួរចង
ជាមិត្តបាន ចុះបើខ្លួនខ្ញុំត្រូវជាចំណីអាហារ ឯខ្លួនបងជាអ្នកស៊ី ដូច្នេះតើគួរចងគ្នាធើ្វជាមិត្តម្ដេច
បាន ?

៥៥- ការចង់គ្នាជាមិត្ត រវាងអ្នកស៊ី និងអ្នកត្រូវគេស៊ី លោកពោលថា ហេតុនាំឱ្យវិបត្តិមិត្តភាព
ដូចជារឿងប្រើសជាប់អន្ទាក់ ព្រោះចចក បានក្អែកជួយស្រោចស្រង់។

——–
រឿងត្មាត ឆ្មា និង បក្សី

៥៦-​ អ្នកណានីមួយ មិនគួរគប្បីឱ្យទីអាស្រ័យនៅរួមគ្នាដល់មនុស្សមិនស្គាល់មុខ
មានត្រកូលផ្សេងគ្នាឡើយ ដូចត្មាតឈ្មោះជរទ្តវៈត្រូវគេសម្លាប់បង់ ព្រោះទោស
មកពីឆ្នា។

៥៧- ដរាបណា ក្ដីភយន្តរាយមិនទាន់មកដល់ទេ ដរាបនោះបុគ្គលគប្បីប្រុងប្រយ័ត្ន
ដល់ភ័យនោះ បើក្ដីភយន្តរាយមកដល់ហើយ បុគ្គលគប្បីក្លាហានតស៊ូនឹងភ័យនោះ
តាមគំនិតខ្លួនដែលបានគិតទុកស្រេចហើយ។

៥៨- ហេតុអ្វីក៏ស្រាប់តែត្រូវគេកាប់សម្លាប់ ឬត្រូវគេបូជាដល់អ្នកណានីមួយ តាមតែ
ជាជាតិអ្វីក៏ដោយតែម្ដង គួរតែពិចារណាឱ្យជុំវិញខ្លួន មើលឱ្យឃើញច្បាស់សេចក្ដី
ប្រព្រឹត្តរបស់គេសិន សឹមយល់ជាគួរសម្លាប់ ឬពុំនោះ គួរបូជា។

៥៩- បុគ្គលគប្បីព្រមធើ្វបដិសណ្ឋារៈ ទទួលភ្ញៀវដែលមកដល់ផ្ទះហើយ ទោះបីភ្ញៀវ
ជាសត្រូវក៏ដោយ ដូចព្រឹក្សាជាតិ តែងឱ្យម្លប់ជាទីសំចតមិនរើសមុខ សូម្បីអ្នកកាប់
ឈើក៏ដោយ ។

៦០- ស្មៅ (ឬចំបើងសម្រាប់អុជបំភ្លឺ) ភូមិទីលំនៅ ទឹក និងសម្ដីពីរោះផ្អែមល្ហែមធម៌៤
ប្រការនេះ ក្នុងកាលណាក៏ដោយមិនដែលខ្វះខាតរលីបរលាប ក្នុងផ្ទះលោកអ្នកសប្បុរស
ទាំងឡាយទេ ។

៦១- (១) លោកសប្បុរសទាំងឡាយតែងសម្ដែងមេត្តាករុណាចំពោះសត្វទាំងឡាយមិនរើស
មុខសូម្បីបុគ្គលថោកទាបក៏ដោយ ដូចជាព្រះចន្រ្ទនឹងថាកំណាញ់ពន្លឺមិនឱ្យដល់លំនៅជន
ចណ្ឌាល ក៏ឥតអង្គឺមានឡើយ ។
-(១)ហិតោបទេស សេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំង របស់លោកឡង់សឺរ៉ូ និងសេចក្ដីប្រែជាភាសា
សៀមរបស់លោកនាគប្រទីបមានគាថាលើសដូច្នេះគឺ ទោះបីក្មេងកំលោះ ក្រមុំ ឬចាស់
ព្រឹទ្ធាចារ្យ ដែលមកដល់ផ្ទះហើយ បុគ្គលត្រូវតែជ្រះថ្លាទទួលរាក់ទាក់ដោយការរាប់អាន
យ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ ព្រោះក្នុងលោកនេះ គេទុកភ្ញៀវជាបុគ្គលខ្ពង់ខ្ពស់ជាងជនទាំងពួង។

៦២- ភ្ញៀវវិលត្រឡប់ចេញពីផ្ទះអ្នកណា ដោយក្ដីក្ដៅក្រហាយចិត្ត ភ្ញៀវនោះឈ្មោះថា
ប្រគល់ឱ្យនូវបាប អពមង្គល ដល់អ្នកម្ចាស់ផ្ទះនោះ ហើយកាន់យកនូវបុណ្យសិរីសួស្ដី
ត្រឡប់ទៅវិញ ។

៦៣- បុគ្គមានគោត្រកូលឧត្តមខ្ពង់ខ្ពស់ ហើយមានភ្ញៀវត្រកូលថោកទាបមកដល់ផ្ទះហើយ
ក៏គួរតែគោរពបូជា តាមគួរដែលអាចទទួលបាន ព្រោះភ្ញៀវទាំងអស់សុទ្ធតែទេវតា។

៦៤- នរជនណា មិនបៀតបៀនសព្វសត្វទាំងឡាយឱ្យក្ដៅក្រហាយ មានព្យាយាមអត់ធន់
ចំពោះការងារទាំងពួង និងជាទីពឹងពំនាក់អាស្រ័យនៃសព្វសត្វ នរជននោះឈ្មោះថា កសាង
ស្ពានទៅកាន់ស្ថានសួគ៌។

៦៥- មានតែធម៌មួយទេ លោកហៅថា “មិត្តធម៌” ដែលជាប់ដិតតាមជាមួយខ្លួនទៅក្នុងពេល
ស្លាប់ ឯអវៈអយៈដទៃទៀត សុទ្ធតែដល់នូវក្ដីវិនាសអន្តរាយជាមួយនឹងសរីរាងកាយទាំងអស់។

៦៦- កាលបើអ្នកនឹងស៊ីសាច់គេ គួរពិចារណាមើល អ្នកស៊ីសាច់គេ និងសាច់គេដែលអ្នកត្រូវស៊ី
ឱ្យឃើញប្លែកគ្នាទាំងសងខាងសិនថា អ្នកម្ខាងបានឆ្អែត មានបីតិរីករាយតែក្នុងមួយខណៈប៉ុណ្ណោះ
ឯអ្នកម្ខាងទៀតនោះត្រូវបាត់បង់ជីវិត។

៦៧- នរជន​ តែងមានសេចក្ដីទុក្ខព្រួយ ដោយគិតឃើញថា “ខ្លួនត្រូវគេសម្លាប់” កាលបើ
គិតឃើញដូច្នេះគ្រប់គ្នាហើយ និយាយថ្វីដល់ទៅមិត្ត សូម្បីសត្រូវក៏អាចជួយការពារ​ជីវិតបាន។

៦៨- បុគ្គលគប្បីបំពេញផ្ទៃខ្លួនឯង ដោយបន្លែជារុក្ខាលតាជាតិ ដែលដុះក្នុងព្រៃតាមទំនើង
វាបានហេតុអ្វីចាំបាច់កាប់សម្លាប់គេដ៏អាក្រក់ក្រៃលែង ដើម្បីបំពេញផ្ទៃខ្លួនដែលគ្រាន់តែ
ស្រេកឃ្លានប៉ុណ្ណោះ ?

៦៩- ទីឋានណា មិនមានអ្នកប្រាជ្ញារាជបណ្ឌិត ទីឋាននោះសូម្បីមានតែអ្នកចេះដឹងបន្តិច
បន្តួចក៏គួរលើកតម្កើងសរសើរ ដូចជាប្រទេសណានីមួយ ដែលឥតមានព្រឹក្សាជាតិ បើមនា
តែដើមល្ហុង ក៏លោកសន្មត់ថាជាដើមឈើបានដែរ។

៧០- អ្នកនេះជាពួកយើង អ្នកនោះជាពួកគេ នេះជាសម្ដីអ្នកមានចិត្តគំនិតស្រាលទេ
ឯអ្នកដែលមានសិក្សាច្រើនមានចិត្តគំនិតល្អតែងនិយាយថា អ្នកនៅលើផែនពសុធា
សុទ្ធតែជាផៅពង្សនឹងគ្នាទាំងអស់ ។

៧១- នឹងថាអ្នកណាជាមិត្តអ្នកណាក៏ពុំទាន់បាន នឹងថាអ្នកណាជាសត្រូវនឹងអ្នកណា
ក៏ពុំទាន់បានដោយអំពើដែលគេប្រព្រឹត្ត ទើបគេស្គាល់គ្នា “អ្នកនេះជាមិត្ត អ្នកនោះជាសត្រូវ”។

៧២- គេដឹងចិត្តមិត្តក្នុងគ្រាក្រ ដឹងចិត្តទាហានក្លៀវក្លាក្នុងសង្រ្គាម ដឹងចិត្តស្មោះត្រង់
ក្នុងការសងបំណុលគេ ដឹងចិត្តភរិយា ក្នុងពេលខ្សត់ទ្រព្យ និងដឹងចិត្តផៅពង្សក្នុងគ្រា
វិនាសអន្តរាយ ។

៧៣- អ្នកណាមិនលះបង់មិត្តក្នុងគ្រាមានទុក្ខ ក្នុងគ្រាអន្តរាយ ក្នុងគ្រាទុរភិក្ស ក្នុងគ្រារាស្រ្ត
ចលាចល ក្នុងទ្វារព្រះរាជា និងក្នុងអង្គព្រៃស្មសាន អ្នកនោះលោកហៅថាផៅពង្ស​។

៧៤- នរជនណា មិនជឿស្ដាប់ភាសិតមិត្តសម្លាញ់ដែលប្រាថ្នាធើ្វប្រយោជន៍ឱ្យ ក្ដីភយន្តរាយ
ស្ថិតនៅជិតអ្នកនោះ នរជននោះឈ្មោះថា ធើ្វសេចក្ដីត្រេកអរដល់សត្រូវ។

៧៥- បើមានអ្នកណានីមួយនិយាយថា ៖ “ខ្ញុំមិនមានចិត្តអាក្រក់ព្យាបាទទេ ដូច្នេះក៏ដោយ
បុគ្គលមិនគួរជឿពាក្យនេះ យកជាហេតុមេត្រីស្និទ្ធស្នាលឡើយ សេចក្ដីពិត អ្នក​ដែលមាន
គុណ គឺការចេះដឹងច្រើន ក៏តែងមានភ័យកើតមកពីមនុស្សទុច្ចរិតទាំងឡាយដែរ។

៧៦- មនុស្សស្លាប់ មិនធុំក្លិនផ្សែងចង្កៀងដែលគេលត់ ស្ដាប់មិនឮពាក្យដាស់តឿនមិត្តសម្លាញ់
មើលឃើញផ្កាយអរុន្ធតី(ផ្កាយព្រឹក)។

៧៧- បុគ្គលគប្បីវៀរមិត្ត ដែលប៉ងបំផ្លាញការងារក្នុងទីកំបាំងមុខ ហើយនិយាយពាក្យពីរោះ
ផ្អែមល្ហែមក្នុងទីចំពោះមុខ មិត្តបែបនេះប្រៀបដូចឆ្នាំងដ៏ពេញដោយពិសពុល មានមាត់
ប្រឡាក់ដោយទឹកដោះផ្អែម។

៧៨- ក្នុងលោកនេះ បើគេនិយាយឱ្យស្លាប់ចិត្ត ដោយប្រើពាក្យផ្អែមល្ហែមដូចទឹកឃ្មុំ បើគេធើ្វឱ្យ
លុះក្នុងអំណាច ដោយឧបាយមច្ឆាចារ គេមិនបញ្ឆោតបោកបាន? ឱគួរសង្វេគណាស់! ។

៧៩- ឱព្រះម្ចាស់ផែនពសុធាដ៏មានបុណ្យអើយ! ហេតុអ្វីក៏លោកព្រមទទួលមនុស្សបោកគេ ចិត្ត
បាបអាក្រក់ក្រៃលែងមិនដឹងឧបការគុណគេ ដែលគេប្រគល់ជំនឿ គឺគេជឿទុកចិត្តអស់ពីពោះពុង
នឹងដែលគេមានចិត្តបរិសុទ្ធ ឱ្យនៅលើផ្ទៃផែនដីនេះដូច្នេះ?

៨០- បុគ្គលកុំគប្បីចងមិត្តសម្លាញ់ ឬ ចងស្ពានមេត្រីមួយអន្លើដោយមនុស្សទុជ៌នឱ្យសោះ
ដូចជាធ្យូង បើនៅក្ដៅរលាកដៃ បើរលត់ហើយវាប្រឡាក់ដៃ។

៨១- នៅមុខអ្នក វាសំពះលុតក្រាបជិតបាតជើង នៅក្រោយអ្នកវាបេះសាច់ឆ្អឹងជំនីរស៊ី
វានិយាយសម្ដីទន់ផ្អែមល្អូកល្អិន មានលែបខាយដ៏វិចិត្រ ល្ហឹមៗ ជិតត្រចៀកអ្នកបើមាន
ចម្លោះ លូកចូលទៅបេះយកថ្លើមប្រមាត់មួយរំពេច ឥតកោតញញើតឡើយ សត្វរុយ
វាចេះធើ្វត្រាប់លក្ខណៈមនុស្សចិត្តអាក្រក់សាមាន្យបានទាំងអស់។

៨២- មនុស្សទុជ៌ន និយាយពាក្យពីរោះគួរជាទីពេញចិត្ត តែមិនត្រូវយកជាហេតុមកធើ្វ
សេចក្ដីស្និទ្ធស្នាល ព្រោះតែសម្ដីពីរោះនោះទេ ប្រៀបដូចទឹកឃ្មុំជាប់នៅចុងអណ្ដាត
ក្នុងចិត្តពេញដោយពិសពុលដ៏ក្ដៅក្រហាយរោលរាល។

 

៨៣- បុណ្យបាបដែលបុគ្គលធើ្វទុកក្នុងលោកនេះ មានកម្លាំងប្លែកចម្លែកអស្ចារ្យណាស់
តែងឱ្យផលតបស្នងវិញយ៉ាងយូរ៣ឆ្នាំ ឬក៏៣ខែ ពុំនោះ ៣កប្ប បើពុំនោះត្រឹម៣ថ្ងៃ។

៨៤- ឱសម្លាញ់ជាអ្នកនិរទុក្ខដូចស្ដេចពា្របចិត្រគ្រីព បើខ្ញុំស៊ីបងជាអាហារ ខ្លួនបងតូចម្ល៉េះ
មិនស្កប់ផ្ទៃខ្ញុំទេ កាលបើបងរស់នៅ ខ្ញុំក៏ឈ្មោះថារស់នៅដែរ។

៨៥- ទោះបីសត្វតិរច្ឆាន ដែលប្រព្រឹត្តល្អតែម្យ៉ាង វិស្សាសនៈស្និទ្ធស្នាល អាចធើ្វឱ្យគេ
ឃើញជាក់ស្ដែងបាន ដូចសភាពលោកសប្បុរសទាំងឡាយ នឹងថាវិលត្រឡប់ទៅផ្សេង
ក៏ឥតអង្គឺមាន ព្រោះលោកមានសភាពជាសប្បុរសជាប្រក្រតី។

៨៦- សន្ដានចិត្តលោកសប្បុរសទាំងឡាយ សូម្បីមានសេចក្ដីក្រេវក្រោធកើងឡើង ក៏មិន
ប្រែប្រួលអាកប្បកិរិយា ដូចជាគេមិនអាចយកគុបស្មៅមួយគុប ទៅដុតកំដៅទឹកសមុទ្រ
សាគរឱ្យក្ដៅពុំពោរបានឡើយ។

៨៧- ឆ្នា១ ក្របី១ ចៀម១ ក្អែក១ និងមនុស្សចិត្តអាក្រក់១ ទាំង៥ពួកនេះ បានសេចក្ដី
ចម្រើនរុងរឿង ព្រោះអាងស្នៀតវៃអែបធើ្វវិស្សាសៈស្និទ្ធស្នាល ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គល
មិនគួរគប្បីប្រគល់ឱ្យនូវវិស្សាសៈស្និទ្ធស្នាលចំពោះបុគ្គលទាំង៥ពួកនោះឡើយ។

៨៨- បើជាសត្រូវហើយ បុគ្គលកុំគប្បីចងមេត្រីជឿទុកចិត្តយ៉ាងជិតស្និទ្ធឱ្យសោះ ដូចជាទឹក
ទុកជាពុះខ្លាំងគគ្រឹកៗក៏អាចរំលត់ភ្លើងបាន។

៨៩- រីមនុស្សទុជ៌ន សូម្បីប្រដាប់ខ្លួនដោយគ្រឿងអម្ពរគឺចំណេះវិជ្ជា ក៏បុគ្គលគប្បីចៀសវាង
ចេញឱ្យផុត ដូចសត្វអាសិរពិស សូម្បីប្រដាប់ដោយកែវមណី វានឹងមិនធើ្វឱ្យយើងមានភ័យ
ឬអ្វី? ។

៩០- របស់ណាមិនអាច របស់នោះនៅតែមិនអាចពិតប្រាកដ របស់ណាអាច របស់នោះនៅតែ
អាចពិតប្រាកដ ដូចជារទេះបរទៅលើទឹកមិនបានទេ ឯទូក អុំលើគោក ក៏ទៅមិនបានដូច្នេះដែរ។

៩១- នរជនណាទៅចងចិត្តស្និទ្ធស្នាលនឹងសត្រូវ ឬនឹងភរិយា ដែលមិនមានចិត្តប្រតិព័ទ្ធខ្លួន
ដោយអាងថាមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ជីវិតនរជននោះ ឈ្មោះថាចូលទៅដល់ទីបំផុតខេត្ត
ត្រឹមនោះហើយ។

៩២- មនុស្សទុជ៌នចិត្តអាក្រក់សាមាន្យ ប្រៀបដូចឆ្នាំងដីបែកបាត់ប្រេះឆាក៏ឆាប់រហ័សណាស់
ដល់តវិញមិនជាប់ទេ ឯលោកសាធុជនចិត្តសប្បុរស ប្រៀបដូចឆ្នាំងមាស មិនងាយបាក់បែក
ប្រេះឆាទេដល់ផ្សារភ្ជាប់វិញក៏ងាយជាប់។

៩៣- ជាតិលោហធាតុទាំងអស់ រលាយចូលគ្នាបាន ព្រោះដែកមានការរលាយជាលក្ខណៈ
ម្រឹគបក្សីទាំងឡាយ រួបរួមចូលជាហ្វូងបាន ព្រោះមានរូបរាងសណ្ឋានជាលក្ខណៈ មនុស្ស
ល្ងង់ រួបរួមគ្នាបានព្រោះមានភ័យ និងលោភជាលក្ខណៈ ឯសាធុជនមានមហាត្ម័ន រួបរួមចូល
គ្នាបាន ដោយទស្សនាញាណ(ស្គាល់ហេតុ ស្គាល់ផល)។

៩៤- មែនពិត សាធុជនចិត្តល្អ គេមើលទៅឃើញមានអាការដូចផ្លែដូង ឯអ្នកដទៃទៀត
គេមើលទៅឃើញដូចផ្លែពុទ្រា មានសំបកក្រៅរលោងស្រិលគួរជាទីពេញចិត្ត។

៩៥- ខ្សែមេត្រីចិត្តនៃលោកសប្បុរសទាំងឡាយ សូម្បីមានឧបសគ្គអ្វីមកផ្ដាច់ពីក្ដីស្នេហា
គ្នាគុណប្រសើរមិនផ្លាស់ប្ដូរប្រែប្រួលទេ ដូចដើមឈូក សូម្បីបាក់ពាក់កណ្ដាល ក៏នៅ
តែមានជាប់សរសៃអន្លាយដែរ ។

៩៦- ភាពជាបុគ្គលមានចិត្តបរិសុទ្ធ ភាពជាបុគ្គលមានចិត្តស្មើក្នុងគ្រាសុខទុក្ខ ភាពជាបុគ្គល
មានចិត្តមេត្តាករុណា ភាពជាបុគ្គលមានចិត្តស្រឡាញ់រាប់អាន ភាពជាបុគ្គលមានចិត្តទៀង
ត្រង់ ទាំងអស់នេះជាគុណសម្បត្តិនៃមិត្ត។

៩៧- កិរិយាមុជទឹកថ្លាត្រជាក់ត្រជំក្ដី កិរិយាប្រកបដោយខ្សែកដ៏ហើយដោយកែវមុត្តាក្ដី
កិរិយាប្រោះព្រំរឹតរួតសព៌ាង្គកាយ ដោយខ្លឹមចន្ទន៍ក្ដី នឹងថាមិនធើ្វបុគ្គលដែលក្ដីស្អុះស្អាប់
ដោយកំដៅឱ្យត្រជាក់ស្រួលក៏មិនមែន តែមិនប្រសើរជាងសុភាសិតនៃលោកសប្បុរស
ទាំងឡាយ ដែលអាចចូលទៅប៉ះពាល់យល់ចិត្តត្រជាក់មុនដោយបីតិជ្រះថ្លាដ៏ក្រៃលែង
ព្រោះលោកទុកភាសិតជាត្រីមុខ ទុកដូចជាមន្តសម្រាប់ស្រូបចិត្តលោកសប្បុរសទាំងឡាយ។

៩៨- កិរិយាទម្លាយអាថ៌កំបាំងក្ដី ល្មោភសូមក្ដី ភាពជាបុគ្គលមានចិត្តរឹងរួសក្ដី ភាពជាបុគ្គល
មានចិត្តរប៉ិលរប៉ូចក្ដី សេចក្ដីក្រោធច្រើនក្ដី ភាពជាបុគ្គលមិនមានសច្ចៈក្ដី ស្រវឹងឈ្លក់ក្នុង
ល្បែងក្ដី ទាំងអស់នេះជាគ្រឿងប្រទូសនៃមិត្ត។

៩៩- បុគ្គលគប្បីសង្កេតដឹង នូវភាពនៃបុគ្គលមានចិត្តអាក្រក់ និងភាពនៃបុគ្គលពោលពាក្យសច្ចៈ
ដោយទឹកប្រយោគសម្ដី បុគ្គលគប្បីមើលឃើញនូវភាពនៃបុគ្គលមានចិត្តមិននឹងធឹង និងភាពនៃ
បុគ្គលមានចិត្តមិនរប៉ិលរប៉ូច ដោយឃើញប្រត្យក្សនឹងភ្នែក ។

១០០- មែនពិត មេត្រីចិត្តនៃបុគ្គលមានចិត្តបរិសុទ្ធ មានសភាពម្យ៉ាង ឯសម្ដីនៃបុគ្គលមានចិត្ត
អាក្រក់ខិលខូច មានសភាពម្យ៉ាងទៀត។

១០១- មនុស្សចិត្តអាក្រក់ ចិត្តគិតផ្សេង សម្ដីនិយាយផ្សេងទៀត កិរិយាប្រព្រឹត្តផ្សេងទៅទៀត
ឯបុគ្គលមានមហាត្ម័ន ចិត្តគិត សម្ដីនិយាយប្រព្រឹត្តធើ្វតែមួយ។

១០២- (១) អ្នកមានប្រាជ្ញា កាលដែលលើកជើងក្រោយ លុះត្រាតែជើងមុខជាន់ស៊ុបហើយគឺ
ថារកទីឋានឯទៀតបានហើយ ទើបលះបង់ទីឋានចាស់ចោលបាន។
-(១) ហិតោបទេសប្រែជាភាសាបារាំងលោកឡង់សឺរ៉ូមានគាថាផ្សេងមួយទៀតគឺ៖ ធ្មេញ សក់
ក្រចក និងមនុស្សបើផ្លាស់ទីកន្លែងថ្មី ក្រៅពីកន្លែងដើម មិនល្អទេ អ្នកមានប្រាជ្ញារិះគិតឱ្យជ្រាល
ជ្រៅហើយ មិនគួរលះបង់ចោលទីឋានឡើយ។

១០៣- ការគ្រាន់តែប្រដៅនរជនទាំងឡាយដទៃឱ្យគេបានជាបណ្ឌិត នរណាក៏ធើ្វបានងាយ
តែការទូន្មានខ្លួនឯងឱ្យប្រព្រឹត្តទៅតាមគន្លងធម៌ជាការក្រ ធើ្វបានចំពោះតែបុគ្គលមានមហាត្ម័ន។

១០៤- ប្រទេសឯណា មិនមានគេរាប់អាន មិនមានផ្លូវរកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត មិនមានញាតិសន្ដាន
ផៅពង្ស ឬក៏មិនមានវិទ្យាគមចម្រើនចំណេះវិជ្ជា បុគ្គលគប្បីលះបង់ប្រទេសនោះចេញ។

១០៥- លោកយាត្រា (ការលក់ដូរ)១ សេចក្ដីភ័យ១ អាម៉ាស់មុខ១ មេត្តាករុណា១ ការបរិច្ចាក
ទាន១ ទីឋានណាមិនមានធម៌៤ប្រការនេះទេ បុគ្គលមិនគប្បីតាំងទីឋានអាស្រ័យនៅ នៅក្នុងទី
នោះឡើយ។

១០៦- មនុស្សសងបំណុលគេ១ គ្រូពេទ្យ១ សមណព្រាហ្មណ៍ចេះដឹងវេទ១ ទន្លេមានទឹកថ្លា
បរិសុទ្ធ១ នៃសម្លាញ់! ទីឋានណាមិនមានវត្ថុ៤ប្រការនេះទេ បុគ្គលមិនគប្បីតាំងលំនៅ ក្នុងទី
ឋាននោះឡើយ។

១០៧- ទោះក្មេងតូច ឬកម្លោះក្រមុំ ពុំនោះចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក៏ដោយ ដែលជាភ្ញៀវមកដល់ផ្ទះ
ហើយ បុគ្គលគប្បីរៀបចំគ្រឿងសក្ការរាប់អានដល់ជននោះៗ ព្រោះអ្នកទាំងនោះមកដល់
ផ្ទះហើយលោកទុកជាគ្រូទាំងអស់។

១០៨- ព្រះអគ្និជាគ្រូនៃព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយ ព្រាហ្មណ៍ជាគ្រូនៃជនវណ្ណៈឯទៀត ប្ដីជាគ្រូនៃ
ភរិយាទាំងឡាយ ឯភ្ញៀវដែលមកដល់​ផ្ទះជាគ្រូជនទាំងអស់។

១០៩- ប្រពន្ធក្រមុំស្រាប់តែធើ្វមារយាទាញសក់ប្ដីចាស់ជរាជប់ថើម ហើយចាប់ឱបញក់ញីឥត
ប្រណី ខុសទំនងនុ៎ះមុខជាមានហេតុអ្វីឆ្គងមិនខាន។

១១០- ពន្លឺត្រជាក់នៃព្រះចន្រ្ទ មិនជាទីពេញចិត្តមនុស្សរងា ពន្លឺក្ដៅនៃព្រះអាទិត្យ មិនជាទីពេញ
ចិត្តនៃមនុស្សក្ដៅក្រហល់ក្រហាយ ប្ដីចាស់ជរាគ្រាំគ្រាតត្រេតតតត្រត ក៏មិនជាទីពេញចិត្តនៃ
ភរិយាក្មេងដែរ។

១១១- បើប្ដីចាស់មើលទៅឃើញសក់ស្កូវសព្រោងហើយ ឱ្យភរិយាក្មេងប្រាថ្នាកាមរាគដូចម្ដេច
កើត? ភរិយាណា​ មានចិត្តប្រគល់ឱ្យទៅប្រុសដទៃទៀតហើយ ភរិយានោះ ទុកប្ដីដូចជាថ្នាំរោគ។

១១២- សេចក្ដីប្រាថ្នាចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិ សេចក្ដីប្រាថ្នាចង់ឱ្យមានអាយុយឺនយូរ ជាធម៌តែង
មាននៅក្នុងចិត្តនៃសព្វសត្វទាំងឡាយ ឯភរិយាក្មេងរូបរាងកាយស្រស់ឥតខ្ចោះត្រង់ណា ជា
ធម៌ធ្ងន់កណ្ដុកជាប់ក្នុងចិត្តដ៏ក្រៃលែងនៃប្ដីចាស់ជរាជាងជីវិតទៅទៀត។

១១៣- មនុស្សចាស់ជរាលុះក្នុងវិស័យនៃកាម នឹងបរិភោគកាមក៏មិនកើត ឬនឹងលះបង់ចោល
កាមក៏មិនកើតទៀត ដូចសត្វសុនខដែលបាក់ចង្កូមហើយ គ្រាន់តែបានអង្គៀមយកអណ្ដាត
លិឍឆ្អឹងតែប៉ុណ្ណោះ ។

១១៤- កិរិយាប្រព្រឹត្តតាមតំនើងចិត្ត កិរិយានៅក្នុងផ្ទះនៃបិតា កិរិយាចូលចិត្តមើលមហោស្រព
កិរិយាចូលចិត្តសេពគប់និយាយច្រើននឹងញាតិ កិរិយាចូលចិត្តអង្គុយជិតបុរស កិរិយានៅ
បរទេស សមាគមញយៗដោយស្រ្តីផ្កាមាស វិនាសទ្រព្យសម្បត្តិព្រោះចាយវាយឥតសណ្ដាប់
ធ្នាប់ ស្វាមីចាស់ជរាប្រចណ្ឌឫស្យា និងស្វាមីធើ្វដំណើរទៅប្រទេសក្រៅ អស់ទាំងនេះ ជាហេតុ
នាំឱ្យភរិយាក្បត់ចិត្តប្ដី។

១១៥- កិរិយាផឹកទឹកស្រាវឹង១ កិរិយានៅច្រឡំបល់ដោយមនុស្សអាក្រក់១ កិរិយានៅស្ងាត់ពី
ស្វាមី១ កិរិយាដើរលេង១ កិរិយាដេកក្នុងផ្ទះអ្នកដទៃ១ កិរិយានៅឆ្ងាយពីស្វាមី១ទោសទាំង៦
ប្រការនេះជាគ្រឿងប្រទូសនៃស្រ្តីទាំងឡាយ។

១១៦- បពិត្រព្រះតាបសនារទ! ស្ដ្រីដែលឈ្មោះថាមានសេចក្ដីស្មោះត្រង់ (សេចក្ដីបរិសុទ្ធ)
នោះដោយសារមិនមានកន្លែងស្ងាត់ មិនមានឱកាសមួយស្របក់ និងមិនមានបុរសប្រាថ្នា
ខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ។

១១៧- នឹងថាបុរសណាស្រ្តីមិនស្រឡាញ់ក៏មិនមែន នឹងថាបុរសណាស្រ្តីស្រឡាញ់ក៏មិនមែន
ទៀត ដោយពិត ស្រ្តីភាព ដូចគោដើរស្វែងរកស្មៅជាអាហារក្នុងព្រៃ តែងប្រាថ្នានូវស្មៅថ្មី​ជា​
និច្ចរហូតទៅ។

១១៨- នារីបីដូចជាឆ្នាំងខ្លាញ់ បុរសបីដូចជាភ្លើង ហេតុនោះបានជាអ្នកប្រាជ្ញលោកមិន
តម្កល់ទុកឆ្នាំងខ្លាញ់នឹងភ្លើងក្នុងទីជិតគ្នាទេ។

១១៩- (១) ធម្មជាតិជាស្រ្តី នឹងថាអៀនខ្មាស ក៏មិនមែន នឹងថាមានខ្លួនទូន្មានហើយ ក៏មិនមែន
នឹងថាមានចិត្តស្មោះត្រង់ចំពោះប្ដី ក៏មិនមែន ពុំនោះនឹងថាមានសេចក្ដីភ័យខ្លាច ក៏មិនមែនដែរ
សេចក្ដីពិត គឺមិនមែនបុរសចង់ នេះជាហេតុនៃសេចក្ដីស្មោះត្រង់ (បរិសុទ្ធ) នៃស្រ្តីទាំងឡាយ។
-(១) ហិតោបទេស សេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងរបស់លោកឡង់សឺរ៉ូ មានគាថាផ្សេងដូច្នេះគឺ៖
កាលឃើញបុរសស្លៀកពាក់ហ៊ឺហាទោះបងប្អូន ឬកូនចៅ ស្រ្តីភាពតែងសម្ដែងសេចក្ដីប្រាថ្នា
ឱ្យដឹងខុសខ្នាតមាត្រា ឱ! តាបសនារទៈ នេះជាសេចក្ដីពិតឥតតវ៉ាឡើយ។ សេចក្ដីប្រែជាភាសា
សៀមរបស់លោកនាគប្រទីប មានគាថាផ្សេងដូច្នេះ ក- សេចក្ដីពិត ស្រ្តីភាពមានចិត្តប្រែប្រួល
ជានិច្ច សូម្បីក្នុងប្រជុំទេវតាក៏មានល្បីឈ្មោះ បុរសណាអាចប្រលោមនាងបាន បុរសនោះទុក
ជាមានវាសានល្អ។ ខ- បុរសមិនគួរអង្គុយក្នុងទីស្ងាត់ជាមួយមាតា បងស្រី ឬប្អូនក្រមុំខ្លួន
កាមនេះ បើនៅរួមគ្នាក្នុងទីស្ងាត់ មានកម្លាំងក្លៀវក្លាណាស់សូម្បីអ្នកប្រាជ្ញក៏ឆក់ឈ្លក់ងងឹតមុខ
ទប់មិនបានដែរ។

 

១២០- បិតារក្សាក្នុងកាលនៅក្មេង បងប្រុសគ្រប់គ្រងកាលនៅក្រមុំ កូនប្រុសរក្សាកាលដល់
វ័យចាស់ជរា ស្រ្តីភាពនៅឯករាជ្យមិនគួរឡើយ។

១២១- តាបសឧសនា និងព្រះព្រឹហស្បតិ៍ លោកចេះដឹងកលមាយាសាស្រ្តឯណា កលមាយា
សាស្រ្តនោះ ប្រតិស្ឋានស្រេចហើយក្នុងប្រាជ្ញានៃស្រ្តីភាព តាមសភាពតាំងតែពីកំណើតមក
ស្រាប់។

១២២- សព្វកិច្ចការ គ្រប់ទីឋាន គ្រប់កាលវេលា ក្នុងលោកនេះបុគ្គលមានទ្រព្យច្រើន ឈ្មោះថា
មានកម្លាំង សេចក្ដីពិត ព្រះរាជាមានភាពជាមហាអំណាច ព្រោះមានទ្រព្យជាមូលហេតុ។

១២៣- ក្នុងលោកនេះ បុគ្គលមានទ្រព្យ ឈ្មោះថាមានកម្លាំង ឈ្មោះថាបណ្ឌិត អ្នកចូរមើល!
អាសត្វកណ្ដុរចង្រៃនេះ វាធ្លាក់ខ្លួនទៅតាមសភាពដើមវាវិញហើយ។

១២៤- បុគ្គលមានការចេះដឹងតិច កាលបើហីនហោចរលំរលាយទ្រព្យអស់ហើយ កិច្ចការទាំង
ឡាយឯទៀត ក៏ឈ្មោះថាវិនាសអន្តរធានទៅដែរ ដូចជាស្ទឹងមានទឹកតិចដល់គិម្ហរដូវក៏រីងស្ងួត
ហួតហែងអស់រលីង។

១២៥- អ្នកមានទ្រព្យ ឈ្មោះថាមានមិត្ត អ្នកមានទ្រព្យ ឈ្មោះថាមានផៅពង្ស អ្នកមានទ្រព្យ
ឈ្មោះថាជាបុរស អ្នកមានទ្រព្យ ឈ្មោះថាជាបណ្ឌិត។

១២៦- ផ្ទះអ្នកមិនមានកូន ជាផ្ទះសោះសូន្យ នរជនមិនមានមិត្តចិត្តល្អ ជាបុគ្គលសោះសូន្យ
ទិសមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ ក៏ជាទិសសោះសូន្យ ឯភាពមនុស្សក្រីក្រ ឈ្មោះថាជាភាពសោះសូន្យ
ជាងអ្វីទាំងអស់។

១២៧- (១) បើឥន្រ្ទីយទាំងឡាយមិនវិកលហើយ កេរ្តិ៍ឈ្មោះក៏នៅដដែល បើប្រាជ្ញាមិនវិបត្តិ
ចរិតហើយ វាចាក៏គង់នៅដដែលមិនប្លែក បើបុរសប្រាសចាកកម្លាំងទ្រព្យសម្បត្តិអស់រលីង
ហើយ អ្វីដទៃទៀតដែលមិនឈ្មោះថារលំរលាយនៅក្នុងមួយខណៈនោះដែរឬ? ឱធម្មជាតិ
អស់នេះគួរឱ្យស្ងើចអស្ចារ្យណាស់ហ្ន៎! ។
-(១) ហិតោបទេសប្រែជាភាសាសៀមរបស់លោកនាគប្រទីបមានគាថាលើសដូច្នេះ ៖
“បណ្ដាសេចក្ដីក្រីក្រ និង សេចក្ដីស្លាប់ពីរប្រការនេះគេចូលចិត្តសេចក្ដីក្រីក្រជាងសេចក្ដីស្លាប់
តែដោយពិតសេចក្ដីស្លាប់នាំឱ្យកើតក្ដីទុក្ខស្រាលទេ ហើយតែម្ដងក៏អស់ទៅ ឯសេចក្ដីក្រីក្រ
ធើ្វឱ្យកើតក្ដីព្រួយខ្លាំងបំផុតស្ទើរតែអត់ទ្រាំមិនបាន។

១២៨- អ្នកមានប្រាជ្ញាមិនគួរគប្បីប្រកាស ការវិនាសទ្រព្យសម្បត្តិ ការក្ដៅក្រហាយចិត្ត ទុច្ចរិត
ឧបទ្រពចង្រៃក្នុងផ្ទះ ការត្រូវគេប្រវ័ញ្ចន៍ និងការគេមើលងាយ ឱ្យគេដឹងឮឡើយ។

១២៩- អាយុជីវិត ទ្រព្យសម្បត្តិ ទោសជាចន្លោះក្នុងផ្ទះ មន្រ្តី(រឿងសម្ងាត់) មេថុន ភេសជ្ជះ
(ថ្នាំកែរោគ) តបធម៌ ការឱ្យទាន និងការគេមើលងាយ លក្ខណៈ៨ប្រការនវ បុគ្គលគប្បីគ្រប់
គ្រង់រក្សាទុកដោយប្រយ័ត្នប្រយែងមែនទែន។

១៣០- អ្នកមានប្រាជ្ញា តែខ្សត់ទ្រព្យ បើព្រេងវេសនាមិនជួយព្យាយាមរបស់បុរសក៏ឥតប្រយោជន៍
តើនឹងស្វែងរកសេចក្ដីសុខដទៃឯណាក្រៅពីការចូលទៅក្នុងព្រៃ?

១៣១- អ្នកមានប្រាជ្ញា បើទុកជាត្រូវស្លាប់ក៏មិនប្រកែក តែមិនព្រមឱ្យធ្លាក់ខ្លួនទៅជាក្រីក្រទេ!
ដូចជាភ្លើងសូម្បីរលត់ហើយក៏មិនព្រមត្រជាក់។

១៣២- អ្នកមានប្រាជ្ញា នឹងផ្កាភួងមានសភាពដូចគ្នា ស្ថិតនៅក្នុងគតិតែ ២យ៉ាងគឺ៖ ១ទៅទំលើ
ក្បាលនៃនរជនទាំងពួង និង២ ស្រពោនស្វិតក្រៀមក្រញង់ស្លាប់ក្នុងព្រៃ។

១៣៣- នរជនធ្លាក់ខ្លួនទៅជាក្រីក្រ លោតទម្លាក់ខ្លួនក្នុងគំនរភ្លើងឱ្យស្លាប់បាត់បង់ជីវិតស្រឡះ
ទៅប្រសើរជាងការដើរអើតងើបសូមទានគេដែលគេឥតគួរសម កំណាញ់មិនចង់ឱ្យទាន មិន
ប្រសើរឡើយ។

១៣៤- សេចក្ដីក្រីក្រ នាំឱ្យកើតក្ដីអៀនខ្មាស ក្ដីអៀនខ្មាស នាំឱ្យបាត់ក្ដីក្លាហាន ការបាត់ក្ដី
ក្លាហាន នាំឱ្យបុគ្គលដទៃមើលងាយ ការគេមើលងាយ នាំឱ្យកើតក្ដីស្អប់ខ្ពើម ក្ដីស្អប់ខ្ពើម
នាំឱ្យកើតសេចក្ដីទុក្ខសោក សេចក្ដីទុក្ខសោក នាំឱ្យអាប់ប្រាជ្ញា ការអាប់ប្រាជ្ញា នាំឱ្យដល់
ក្ដីក្ស័យអន្តរធានអ្វីទាំងអស់។ ឱ! អនិច្ចាក្ដីក្រីក្រអើយ អ្នកជាប្រធាននៃសេចក្ដីវិនាសគ្រប់
ប្រការ។

១៣៥- ការនៅស្ងៀមប្រសើរ ការពោលពាក្យកុហកមិនប្រសើរឡើយ ការតាំងខ្លួនជាបុរស
ខ្សោយអំណាចប្រសើរ ការលួចភរិយាអ្នកដទៃមិនប្រសើរឡើយ ការលះបង់ជីវិតប្រសើរ
ការពេញចិត្តស្ដាប់ពាក្យញុះញង់ស៊កសៀតមិនប្រសើរឡើយ ការតាំងខ្លួនជាយាចកប្រសើរ
សេចក្ដីសុខ ដែលកើតពីការចិញ្ចឹមជីវិតដោយសារទ្រព្យជនដទៃមិនប្រសើរឡើយ។

១៣៦- ការនៅក្នុងខ្ទមសោះសូន្យប្រសើរ ការនៅក្នុងផ្ទះឥស្សរជនកាចកំរោលមិនប្រសើរ
ឡើយ ការយកស្រ្តីផ្កាមាសជាភរិយាប្រសើរ ការយកស្រ្តីមានត្រកូល ដែលប្រព្រឹត្តកន្លង
ប្រពៃណីមិនប្រសើរឡើយ ការនៅក្នុងព្រៃប្រសើរ ការនៅក្នុងបុរីដែលមានសេចក្ដី​អយុត្តិ
ធម៌មិនប្រសើរឡើយ និងការបរិច្ចាកជីវិតប្រសើរ ការសេពគប់ទុជ៌នមិនប្រសើរឡើយ។

១៣៧- ការនៅជាទាសៈគេ តែងទម្លាយបង់នូវមានះទាំងអស់ ការចាស់ជរាតែងទម្លាយបង់
នូវរូបសោភា ការនិយាយរឿងព្រះនារាយន៍ និងព្រះឥសូរតែងទម្លាយបង់នូវបាបកម្ម ឯការ
ធើ្វជាយាចកឈ្មោះថាទម្លាយបង់នូវគុណរាប់រយ ទាំងអស់នេះ លោកប្រៀបថាដូចជា
ងងឹតទម្លាយបង់នូវពន្លឺ។

១៣៨- ការចេះដឹងរផាត់រទាំង១ មេថុនដោយការទិញដូរ១ និងការចិញ្ចឹមជីវិតដោយសារ
ជនដទៃ១ ទាំង៣ប្រការនេះ ជាគ្រឿងរំខាននាំឱ្យអាម៉ាស់មុខនៃបុរសទាំងឡាយ។

១៣៩- បុគ្គលមានរោគបៀតបៀន បុគ្គលព្រាត់ប្រាសអស់កាលយូរ បុគ្គលអាស្រ័យបាយ
ទឹកគេចិញ្ចឹមជីវិត និងបុគ្គលប្រព្រឹត្តដេកនៅក្រោមសំយ៉ាបផ្ទះជនដទៃ ជីវិតនៃបុគ្គលនោះៗ
ឈ្មោះថា ជាជីវិតស្លាប់សូន្យឈឹង សេចក្ដីស្លាប់នៃបុគ្គលនោះៗឈ្មោះថា ជាទីសម្រាកដ៏
ស្ងប់ស្ងៀម។

១៤០- នរជនមានប្រាជ្ញា តែងនៅញាប់ញ័រដោយសេចក្ដីលោភ សេចក្ដីលោភនាំបង្កើតតណ្ហា
តណ្ហានាំបង្កើតបានក្ដីទុក្ខនៅនាលោកនេះ និងបរលោក។

១៤១- បុគ្គលមានចិត្តជាប់ដោយទ្រព្យ មិនមានចិត្តរីករាយ មានចិត្តមិនលុះក្នុងអំណាចខ្លួន
និងមានខ្លួនមិនបានទូន្មាន សេចក្ដីអន្តរាយទាំងអស់ តែងគ្របសង្កត់ចិត្តនៃជនណាមួយដែល
មិនសន្ដោស។

១៤២- នរជនណាមានចិត្តសន្ដោសរីករាយ នរជននោះឈ្មោះថាជាម្ចាស់នៃសម្បត្តិទាំងអស់
ដូចបុគ្គលពាក់ទ្រនាប់ស្បែកជើង ដើរលើផែនដីក៏ហាក់ដូចជាដឹងថា ផែនដីទាំងមូលក្រាល
ពាសពេញដោយស្បែក មិនមែនដូច្នោះឬ?

១៤៣- បុគ្គលដែលក្រេបផឹកទឹកអម្រឹតគឺសន្ដោស មានចិត្តក្សេមក្សាន្តតែងបាននូវសេចក្ដីសុខ
ត្រជាក់ត្រជំ ឯបុគ្គលល្មោភដើរស្វះស្វែងរកទ្រព្យ ទៅខាងនេះទៅខាងនោះ ខ្វល់រចល់ញ័រ
ទទ្រើកដូចរកខ្យល់ តើបានសេចក្ដីសុខមកពីណា?

១៤៤- អ្នកណាលះបង់សេចក្ដីប្រាថ្នាទ្រព្យទុកក្រោយខ្នង មិនមានអាល័យទ្រព្យនោះសោះ
អ្នកនោះ ឈ្មោះថាបានរៀនសូត្រហើយ ឈ្មោះថាបានស្ដាប់យល់ហើយ និងឈ្មោះថាបាន
ប្រតិបត្តិធម៌ទាំងអស់។

១៤៥- ជីវិតនៃបុគ្គលណាមួយ ដែលមិនទៅអើតងើបសូមទានតាមទ្វារផ្ទះនៃឥស្សរជនមិនធ្លាប់
គប់គេ មិនដែលភពប្រសព្វសេចក្ដីព្រាត់ប្រាសទុក្ខព្រួយ និងមិនដែលពោលពាក្យឥតខ្លឹមសារ
បុគ្គលនោះឈ្មោះថាមានបុណ្យវាសនាធំណាស់ហ្ន៎! ។

១៤៦- ទីឋានឆ្ងាយចំនួនមួយរយយោជន៍ មិនមែនឆ្ងាយណាស់ណាទេ សម្រាប់បុគ្គលជាខ្ញុំតណ្ហា
ឯបុគ្គលមានចិត្តសន្ដោស សូម្បីទ្រព្យមកដល់ដៃហើយ ក៏មិនរវល់អើពើប៉ុន្មានដែរ។

១៤៧- សម្រាប់ជននាផ្ទៃក្រោមនេះ អ្វីហ្ន៎ជាធម៌? សេចក្ដីអាណិតអាសូរសត្វលោក អ្វីហ្ន៎ជា
សេចក្ដីសុខ! កិរិយាប្រាសចាករោគាពាធ អ្វីហ្ន៎សេចក្ដីស្នេហា? ភាពនៃបុគ្គលជាអ្នកសប្បុរស
អ្វីហ្ន៎ជាភាពនៃបណ្ឌិត? ការដឹងកំណត់ប្រមាណខ្លួន។

១៤៨- ពិតមែន ភាពជាបណ្ឌិតគឺការដឹងកំណត់ប្រមាណ កាលមានហេតុវិបត្តិកើតឡើងនរជន
ដែលមិនដឹងការកំណត់ប្រមាណខ្លួន តែងភពប្រសព្វក្ដីវិបត្តិអន្តរាយគ្រប់ៗជំហានជើង។

១៤៩- (១) គប្បីលះបង់បុគ្គលម្នាក់ ដើម្បីស្រង់ត្រកូល គប្បីលះបង់ត្រកូល ដើម្បីរក្សាភូមិ
គប្បីលះបង់ភូមិ ដើម្បីរក្សាប្រទេស គប្បីលះបង់ប្រទេស ដើម្បីស្រោចស្រង់ខ្លួន។
-(១) ហិតោទេសសេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំង របស់លោកឡង់សឺរ៉ូ មានគាថាលើសដូច្នេះ
កាលបើចូលទៅដល់ឥស្សរជនខ្ពង់ខ្ពស់ហើយ បុគ្គលត្រូវទទួលផលនៃឥស្សរជននោះ
ដូចនាគវសុកំព័ទ្ធ(ព្រះឥសូរ) បានទៅជាព្រះតាបស។

១៥០- មានទឹកផឹកមិនបាច់ព្យាយាម ដឹងក្ដីមានអាហារក្របកដោយរសឆ្ងាញ់កន្លងផុតភ័យក្ដី
ខ្ញុំ(ហិរណ្យកៈ) ពិចារណាមើលរួចហើយ ទើបខ្ញុំមកកាន់ទីឋាននិរជនស្ងាត់ដូច្នេះឯង ព្រោះថា៖។

១៥១- ជីវិតអ្នកទីទ័លក្រីក្រ ដែលហីនហោចចាកទ្រព្យសម្បត្តិអាស្រ័យនៅក្នុងព្រៃទុរគមជ្រងំ
ស្ងាត់ ប្រកបដោយម្រឹគពាឡសាហាវយង់ឃ្នងមានតែខ្លា និងដំរី យកឈើព្រៃជាលំនៅ យក
ផ្លែឈើទុំនិងទឹកជាចំណីអាហារ យកស្មៅជាកម្រាលដេក និងយកសំបកឈើជាគ្រឿងស្លៀក
ពាក់ ប្រសើរជាងការនៅកណ្ដាលហ្វូងញាតិផៅពង្ស។

១៥២- (១) ព្រឹក្សាជាតិ មានពិសពុល ពោលគឺសំសារវដ្ដនេះ មានផលទុកដូចជារសផ្អែមតែពីរ
ប្រការ គឺចម្ងាញ់នៃរសទឹកអម្រឹត ពោលគឺកាព្យឃ្លោង១ និងសមាគមមួយអន្លើដោយសប្បុរស
ទាំងឡាយ១ ។
-(១) បិតោបទេស សេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងនៃលោក ឡង់សឺរ៉ូ មានគាថាជ្រែកចូលដូច្នេះថា
“ក្នុងសំសារវដ្ដមិនមានខ្លឹមសារនេះគួរបំពេញកិច្ចជាខ្លឹមសារ ៣ ប្រការគឺ ៖ សមាគមមួយអន្លើ
ដោយសាធុជន ១ បង្អោនចិត្តជ្រះថ្លាចំពោះព្រះកេសវៈ(ព្រះនរាយណ៍)១ និងជម្រះកាយក្នុង
គង្គា១ ។ សេចក្ដីប្រែជាភាសាសៀមរបស់លោកនាគប្រទីប មានគាថាដូច្នេះ៖ ក- ជីវិតអ្នក
ណាប្រព្រឹត្តកន្លងទៅដោយសេចក្ដីកំណាញ់ មិនបរិភោគខ្លួនឯង មិនចែកចាយជាប្រយោជន៍
សាធារណៈ ជីវិតអ្នកនោះឈ្មោះថាស្លាប់បាត់បង់ហើយ សូម្បីមានខ្យល់ចេញចូល ក៏មិន
អស្ចារ្យអ្វីជាងស្នប់ ជាងដែកឡើយ។ ខ- ប្រយោជន៍អ្វីដោយទ្រព្យដែលមិនប្រើប្រាស់ខ្លួន
ឯង នឹងមិនចែកចាយជាប្រយោជន៍សាធារណៈ? ប្រយោជន៍អ្វី ដោយរេហ៍ពល ដែលមិន
គំរាមសត្រូវ ប្រយោជន៍អ្វីដោយការចេះដឹង ដែលមិនបានប្រតិបត្តិតាមព្រះធម៌? ប្រយោជន៍
អ្វីដោយអត្ថភាពខ្លួន ដែលមិនបានទូន្មានឥន្រ្ទិយ។

១៥៣- ទ្រព្យសម្បត្តិប្រៀបដូចធូលីជាប់បាតជើង យោព្វនវ័យប្រៀបដូចជាខ្សែទឹកក្នុងជ្រោះ
ហូរខ្មាញ់ចុះពីកំពូលភ្នំ ការមានអាយុរស់នៅយឺនយូរប្រៀបដូចការឃ្លេងឃ្លោងនៃដំណក់ទឹក
កម្រើក ជីវិតសត្វប្រៀបដូចក្រពេញទឹក អ្នកណាមានចិត្តរីករាយមិនប្រព្រឹត្តធម៌ ដែលទុក
ដូចជាកូនសោចាក់បើកទ្វារទៅកាន់ស្ថានសួគ៌ទេ អ្នកនោះលុះត្រូវជរារួបរឹតស៊ីឱ្យទ្រុឌទ្រោម
ហើយ ក៏រមែងឆេះដោយភ្លើងគឺសេចក្ដីសោកសង្រេងសង្រៃ និងសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយស្ដាយ
ក្រោយមិនមានទីបំផុត។ មកពីខំប្រឹងប្រែងកពូនទ្រព្យសម្បត្តិហួសពេកហ្ន៎! បានជាបងត្រូវ
ទទួលទោសគ្រោះថ្នាក់លំបាកដូច្នេះ ចូរស្ដាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំនឹងប្រាប់ថា ៖

១៥៤- ការបរិច្ចាទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលបុគ្គលសន្សំកពូនទុកនេះឯង ឈ្មោះថា “រកទ្រព្យសម្បត្តិ”
ដូចធារី ទឹកជំនន់បរិច្ចាគទឹកដែលនៅក្នុងពោះបឹង ហើយពេញដោយទឹកដដែលវិញដូច្នោះ។

១៥៥- មនុស្សកំណាញ់ ដែលជីកកប់ទ្រព្យទុកក្នុងខាងក្រោមដីដោយហេតុឯណា ដោយហេតុ
នោះ មនុស្សកំណាញ់នោះឈ្មោះថា៖ កសាងផ្លូវ ដើម្បីទៅឋានក្រោមគឺនរកទុកមុនស្រេចហើយ។

១៥៦- នរជននោះ គិតតែចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិ តែបិទផ្លូវសេចក្ដីសុខខ្លួនឯង នរជននោះ
ទុកដូចជារែកភារៈដ៏ធ្ងន់ឱ្យជនដទៃ យកខ្លួនធ្វើជាភាជន ទទួលរងទុក្ខលំបាកជំនួសគេទទេៗ។

១៥៧- ថាបើធើ្វជាសេដ្ឋីមានទ្រព្យច្រើន ក៏កំណាញ់ស្វិតស្វាញមិនឱ្យទាន និងមិនបរិភោគ
ប្រើប្រាស់ខ្លួនឯងឱ្យល្មមដល់ទ្រព្យ នុ៎ះយើងទាំងអស់គ្នា ក៏ឈ្មោះថាមានទ្រព្យដូចសេដ្ឋីនោះ
ដែរ មិនមែនដូច្នោះឬអ្វី? ។

១៥៨- ទ្រព្យសម្បត្តិនៃមនុស្សកំណាញ់ ទុកដូចជាទ្រព្យនៃជនដទៃស្រេចទៅហើយ ព្រោះថាមិន
បានរីករាយប្រើប្រាស់ខ្លួនឯង គ្រាន់តែបានពាក្យគេសរសើរថា​ “នេះជាទ្រព្យនៃអ្នកនោះ” ប៉ុណ្ណោះ
លុះទ្រព្យនោះដល់នូវសេចក្ដីសាបសូន្យទៅហើយ បានសេចក្ដីទុក្ខថែមទៀត។

១៥៩- (១) ការឱ្យទាន ព្រមទាំងមានវាចាពីរោះ ១ ការចេះដឹង ព្រមទាំងការធ្ងន់ធ្ងរ ១ សេចក្ដីក្លៀវក្លា
ព្រមទាំងការអត់ធន់១ និងទ្រព្យសម្បត្តិ ប្រកបដោយការបរិច្ចាកទាន១ មង្គល ៤ ប្រការនេះកម្ររក
បានណាស់ក្នុងលោកនេះ ។
-(១) ហិតោបទេស សេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងរបស់លោកឡង់ សឺរ៉ូ និងភាសាសៀមនៃលោកនាគ
ប្រទីប មានគាថាលើសដូច្នេះ “ទ្រព្យនៃមនុស្សកំណាញ់ ដែលមិនបានឱ្យទានដល់ទេវតា ដល់ព្រាហ្មណ៍
ដល់ញាតិសន្ដាន និងប្រើប្រាស់ខ្លួនឯង តែងវិនាសទៅដោយអគ្គីភ័យ ដោយចោរភ័យ ជរាជ័យ”។
ក្នុងសេចក្ដីប្រែជាភាសាសៀម មានគាថាមួយទៀតថា៖ “ទ្រព្យសម្បត្តិមានគតិ ៣ យ៉ាងគឺ៖ ចែកទាន
ឱ្យប្រយោជន៍ដល់ជនដទៃ១ បរិភោគប្រយោជន៍ខ្លួន១ និងវិនាសទៅ១ ។ អ្នកណាមិនបានឱ្យទាន
មិនបានបរិភោគខ្លួនឯង ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកនោះធ្លាក់ទៅគតិទី៣” ។

១៦០- បុគ្គលគប្បី កពូនទ្រព្យសម្បត្តិអស់កាលជានិច្ច តែមិនគប្បីលោភលន់ហួសប្រមាណពេក
ទេ ៖ ចូរមើល! សត្វចចកលោ្មភនេះមាននិស្ស័យជាអ្នកល្មោភ ស្លាប់ចោលបង់សៀត ព្រោះត្រូវសរ។

—————–កថាទី៦

១៦១- សត្វលោកតែងដល់នូវសេចក្ដីក្ស័យប្រាណ ដោយទឹក ដោយភ្លើង ដោយពិសពុស
ដោយគ្រឿងសស្រ្ដាវុធ ដោយគ្ដីអត់ឃ្លាន ដោយព្យាធិ និងដោយធ្លាក់ពីកំពូលភ្នំ ពុំនោះដោយ
ហេតុឯណាមួយពុំខានឡើយ។

១៦២- សេចក្ដីទុក្ខលំបាក ដែលគេមិនបានគិតទុកជាមុន អាចកើតឡើងដល់​ប្រជាករយ៉ាងណា
សេចក្ដីសុខកើតឡើងដល់ប្រជាករយ៉ាងនោះដែរ អាត្មាអញជឿថា ក្នុងលោកនេះស្រេចតែព្រេង
សំណាង ។

១៦៣- មនុស្សនេះ បានជាអាហារបាន ១ខែ ប្រើសនិងជ្រូកបាន ២ខែ ឯពស់ទុកអាហារបាន
១ថ្ងៃដែរ ថ្ងៃនេះ គួរអាត្មាអញស៊ីខ្សែឆ្នូនេះមុនដំបូងបង្អស់។

១៦៤- ទ្រព្យណាដែលគេឱ្យទាន ទ្រព្យណាដែលខ្លួនឯងបរិភោគ ទ្រព្យនោះៗឈ្មោះថាជាទ្រព្យ
នៃជនមានទ្រព្យពិតប្រាកដមែន ព្រោះថា កាលបើខ្លួនអ្នកមានទ្រព្យនោះស្លាប់បាត់បង់ទៅហើយ
សម្បត្តិទ្រព្យព្រមទាំងភរិយា នឹងធ្លាក់ទៅជាគ្រឿងល្បែងនៃជនដទៃៗ។

១៦៥- ទ្រព្យណាដែលអ្នកឱ្យដល់បុគ្គលប្រសើរដ៏លើស ទ្រព្យណាដែលអ្នកបរិភោគរាល់ៗថ្ងៃ
ខ្ញុំគិតឃើញថាទ្រព្យនោះៗ ជាសម្បត្តិទ្រព្យរបស់អ្នកពិតៗ តើអ្នកស្រវឹងរក្សាទ្រព្យសម្បត្តិដែល
សេសសល់ទុកឱ្យនរណាទៀត? ។

១៦៦- នរជនជាបណ្ឌិតមានប្រាជ្ញាល្អ តែងមិនរវល់ចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិដែលមិនត្រូវបាន មិនកើត
ទុក្ខសោកសៅក្ដៅក្រហាយស្ដាយទ្រព្យដែលវិនាសបាត់ទៅ ហើយនិងមិនវង្វេងជ្រប់ដល់ទៅបាត់
ស្មារតីក្នុងពេលដែលសេចក្ដីក្រីក្រមកដល់ប៉ុន្មានឡើយ។

១៦៧- បុរសសូម្បីបានសិក្សារៀនសូត្រសាស្រ្តវិជ្ជាទាំងឡាយហើយ ក៏នៅតែល្ងង់ លុះត្រាតែ
បុរសណាហាត់ធើ្វថ្នឹក បុរសនោះទើបឈ្មោះថាជាអ្នកប្រាជ្ញមែន ដូចគ្រូពេទ្យធ្លាប់ត្រិះរិះគិត
ផ្សំថ្នាំបានល្អ ថ្នឹកមើលមនុស្សឈឺឱ្យជារោគ មិនមែនគ្រាន់តែប្រាប់ឈ្មោះថ្នាំ ហើយជារោគនោះទេ។

១៦៨- សេចក្ដីពិត វិធីនៃការចេះដឹង មិនអាចញ៉ាំងបុគ្គលខ្លាចនឿយហត់ (ខ្លាចសេចក្ដីព្យាយាម
ហាត់ធើ្វ) សូម្បីតែបន្តិចបន្តួចឱ្យបានជាបុគ្គលមានគុណគាប់ប្រសើរទេ ក្នុងលោកនេះ បុគ្គលភ្នែក
ខ្វាក់សូម្បីកាន់ប្រទីបនៅដៃ នឹងថាមើលឃើញទ្រព្យសម្បត្តិដែលនៅជុំវិញខ្លួនឬអ្វី?

១៦៩- សេ្ដច ស្រ្តីក្រមុំនៃត្រកូលព្រាហ្មណ៍ មន្រ្តី ដោះ ធ្មេញ សក់ ក្រចក និង នរជន ទាំងអស់នេះ
ដែលគេដកចេញពីកន្លែង (ពីតំណែង) មិនល្អទេ។

១៧០- សីហ សប្បុរស និង ដំរី តែងលះបង់ទីឋានមិនល្អ ទៅរកទីឋានល្អ តែសត្វក្អែក បុរស
គម្រក់ និងម្រឹគនៅស្លាប់នឹងទីកន្លែងខ្លួន។

១៧១- វិរបុរស ជាអ្នកមានប្រាជ្ញា មិនរវល់​យកចិត្តទុកដាក់ថា៖ ដូចម្ដេចហៅថាប្រទេសខ្លួន
ឬដូចម្ដេចហៅថាប្រទេស “ឡើយ” ចូលទៅក្នុងប្រទេសណា ក៏ខំប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យដោយ
កម្លាំងនៃខ្លួនក្នុងប្រទេសនោះ ដូចសត្វសីហៈ ចូលទៅនៅក្នុងព្រៃណាមិនមានអ្វីជាអាវុធ
មានតែចង្កូម ក្រចក និងកន្ទុយជាគ្រឿងប្រហារ អាចចាប់សម្លាប់ស្ដេចដំរីសារហែកជញ្ជែង
ស៊ីហុតឈាម ដើម្បីសេចក្ដីស្រេកឃ្លាន នៅក្នុងព្រៃនោះ។

១៧២- បុគ្គលមិនប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ ឈ្មោះថាប្រគល់ការសម្បូណ៍ទ្រព្យសម្បត្តិទៅលើ
ដៃនរជនដែលមានសេចក្ដីព្យាយាម ដូចកង្កែបលោតចូលទៅក្នុងអណ្ដូង ឬដូចត្រីហែលចូលទៅ
ក្នុងស្រះដែលពេញប្រៀបដោយទឹកដូច្នោះ។

១៧៣- បុគ្គលគប្បីទទួលរ៉ាប់រងសេចក្ដីសុខ និងសេចក្ដីទុក្ខដែលមកដល់ហើយ ព្រោះថាសេចក្ដី
ទុក្ខ និងសេចក្ដីសុខទាំងពីរប្រភេទនេះតែងវិលចុះវិលឡើងដូចកង់រទេះ ។

១៧៤- ជោគលាភ (ព្រេងសំណាង) តែងរត់ទៅរកតែនរជនដែលបរិបូណ៌ដោយសេចក្ដីព្យាយាម
មិនដេកទ្រមក់ហួសកាលវេលា ស្គាល់វិធីដំណើរការ មិនជាប់ជំពាក់ចិត្តក្នុងក្ដីអន្តរាយ ក្លៀវក្លាហាន
ដឹងឧបការគុណគេ និងមានចិត្តល្អមាំមួនក្នុងសន្ដានដោយទំនើងខ្លួនឯងមិនមែនមកពីទីលំនៅ
ជាហេតុទេ ។

១៧៥- វិស័យវីរជន សូម្បីខ្សត់ខ្សោយទ្រព្យសម្បត្តិ ក៏អាចចូលទៅកាន់ភាពខ្ពង់ខ្ពស់ដោយ
កិត្តិយសដ៏ក្រៃលែង ឯបុគ្គលកំណាញ់សូម្បីប្រកបដោយទ្រព្យសម្បត្តិសម្បូណ៍ច្រើនក៏ប៉ុន្មាន
ក៏ដោយ ក៏ធ្លាក់ចុះទៅកាន់សភាពថោកទាប ដ៏អាក្រក់ក្រៃលែង ដូចសុនខជាត គេចងកដោយ
ខ្សែក ជាវិការនៃមាសម្ដេចឡើយនឹងបានល្អ ដូចសត្វសីហៈ ដ៏រុងរឿងប្រកបដោយវិស័យ
លេចល្អឡើងស្រាប់ពីកំណើតព្រមទាំងគុណលក្ខណៈគ្រប់ប្រការ។

១៧៦- បើមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ខ្ញុំរីករាយសប្បាយចិត្ត បើធ្លាក់ខ្លួនជាអ្នកខ្សត់ទ្រព្យ ខ្ញុំសោក
សៅក្ដៅក្រហាយចិត្ត ធើ្វដូច្នេះឬអ្វី? ដោយពិត ការធ្លាក់ទៅទាប និងការឡើងទៅខ្ពស់នៃមនុស្ស
ទាំងឡាយ ប្រៀបដូចបាល់ដែលគេបោះដោយដៃដូច្នោះឯង ។

១៧៧- ម្លប់ពពក មេត្រីដោយមនុស្សសាហាវ សម្ទូងថ្មី ស្រីក្រមុំ និងទ្រព្យសម្បត្តិ ទាំងអស់នេះ
ធើ្វឱ្យកើតសេចក្ដីរីករាយតែមួយខណៈទេ។

១៧៨- បុគ្គលមិនគប្បីប្រឹងខ្វល់ខ្វាយហួសប្រមាណពេកទេ ដើម្បីរកទ្រព្យចិញ្ចឹមជីវិត ព្រោះព្រះ
ជាម្ចាស់បានិម្មិតទុកស្រេចហើយ ដូចដោះទាំងគូនៃមាតា តែងបង្ហូរទឹកក្សីរឱ្យទារកទាំងពីប្រសូត្រ
ចេញពីគភ៌ម្ល៉េះ។

១៧៩- លោកអង្គណាដែលសាងហង្សឱ្យមានពណ៌ស លោកអង្គណាដែលសាងសេកឱ្យមាន
ពណ៌ខៀវ លោកអង្គណាឯណាដែលសាងក្ងោកឱ្យមានពណ៌វិចិត្រផ្សេងៗ លោកអង្គនោះៗ
នឹងសាងគ្រឿងចិញ្ចឹមជីវិតទុកសម្រាប់នរជនទាំងឡាយដូចគ្នាដែរ។

១៨០- ការស្វែងរកទ្រព្យ បានក្ដីទុក្ខលំបាកម្ដង កាលវិបត្តិទ្រព្យសម្បត្តិទៅ បានក្ដីទុក្ខក្ដៅ
ក្រហាយម្ដង កាលបានសម្បូណ៌ទ្រព្យសម្បត្តិ កើតមានស្រវឹងម្ដងទៀត ដូច្នេះតើទ្រព្យ
សម្បត្តិទាំងឡាយនោះនាំឱ្យយើងបានសេចក្ដីសុខដូចម្ដេចហ្ន៎? ។

១៨១- បើអ្នកស្វែងរកទ្រព្យដើម្បីប្រព្រឹត្តធម៌ កុំស្វែងរកល្អជាង ព្រោះការលាងឱ្យស្អាតមុន
ល្អជាងការឱ្យប្រឡាក់រួចទើបលាងក្រោយ។

១៨២- បក្សីស្វែងរកអាហារចំណីបរិភោគក្នុងអាកាស ឆ្កែស្វែងរកអាហារចំណីបរិភោគលើ
ផែនដី ក្រពើស្វែងរកអាហារចំណីបរិភោគក្នុងទឹកយ៉ាងណា នរជនប្រាថ្នាទ្រព្យ ក៏ស្វែងរក
ទ្រព្យបរិភោគបាន គ្រប់ទីកន្លែងយ៉ាងនោះដែរ។

១៨៣- អ្នកមានទ្រព្យ​ តែងមានភ័យជានិច្ច កើតពិរាជភ័យ អំពីឧទកភ័យ អំពីអគ្គីភ័យ អំពី
ចោរភ័យ និងវិវាទភ័យ (ការទាស់ទែងដណ្ដើមគ្នាឯង) ដូចសព្វសត្វទាំងឡាយខ្លាចពីមរណៈ
ភ័យដូច្នោះដែរ ។

១៨៤- ក្នុងជីវិតដែលបូរិបូណ៌ដោយសេចក្ដីលំបាកគ្រប់ប្រការនវ នឹងមានអ្វីជាទុក្ខឱ្យក្រៃលែង
ជាងនេះទៅទៀតហ្ន៎? មានតែសេចក្ដីប្រាថ្នាមិនសម្រេចដូចចិត្តនេះឯង សេចក្ដីប្រាថ្នានេះមិនមែន
ជាមិនមាន ហើយមិនចេះត្រឡប់ថយចេញពីជាយចិត្តសោះ។

១៨៥- ដោយពិត ទ្រព្យនវ គេរកបានមកដោយក្រណាស់ រកបានហើយលំបាករក្សាទុកដាក់
ទៀត រកបានហើយវិនាសទៅវិញទៀត ដូចគេរក្សាម្រឹត្យូវ(សេចក្ដីស្លាប់) ព្រោះហេតុនោះ
បុគ្គលមិនគប្បីគិតពីទ្រព្យពេកទេ។

១៨៦- ក្នុងលោកនេះ បើបុគ្គលលះបង់តណ្ហាចោលចេញ បាននរណាធើ្វជាអ្នកក្រីក្រ បាននរណា
ធើ្វជាអ្នកធំមានទ្រព្យ? តែថាបើបុគ្គលប្រគល់ខ្លួនឱ្យខ្ញុំតណ្ហាវិញនុ៎ះ ឈ្មោះថាបណ្ដោយឱ្យទាសភាព
មកទំលើអំបែងក្បាលប្រាកដតែម្ដង។

១៨៧- (១) បើបុគ្គលប្រាថ្នារបស់អ្វី ក្នុងកាលណា សេចក្ដីប្រាថ្នារបស់អ្នកនោះ តែងប្រព្រឹត្ត
រឿយៗទៅក្នុងក្នុងកាលនោះ បើសេចក្ដីប្រាថ្នាណាធើ្វបុគ្គលឱ្យស្ងប់ ទ្រព្យរបស់បុគ្គលដែល
រកបានមកនោះ ឈ្មោះថាជាទ្រព្យដោយពិតប្រាកដ។
-(១) ហិតោបទេសសេចក្ដីប្រែជាភាសាបារាំងរបស់លោកឡង់សឺរ៉ូ មានគាថា- តបធម៌ និងសីលធម៌
ដូច្នេះ ការធ្លាក់ទៅទាបនិងឡើងទៅខ្ពស់ ការជួបជុំ និង ការព្រាត់ប្រាស់ទាំងអស់នេះសត្វលោក
លះបង់មិនបានដោយពិត ជីវិតនេះមានតែសេចក្ដីស្លាប់ជាទីបំផុត។

១៨៨- ការចងមេត្រីរាប់អានគ្នាជាប់រហូតដល់ថ្ងៃស្លាប់ជាទីបំផុត សេចក្ដីក្រេវក្រោធបាត់
បង់ក្នុងមួយខណៈ និងការបរិច្ចាគទានឥតអាលោះអាល័យនេះ ជាធម៌តែងមានក្នុងសន្ដានចិត្ត
នៃបុគ្គលមានមហាត្ម័ន។

១៨៩- (២) លោកសប្បុរសទាំងឡាយ អាចជួយស្រោចស្រង់មិត្តចិត្តសប្បុរស ឱ្យរួចពីក្ដីវិនាស
អន្តរាយអស់កាលជានិច្ច ដូចដំរីជួយព្រយុងដំរីដែលលង់ផុងជាប់ភក់ឱ្យរួចឡើងបាន។
-(២) ហិតោបទេស សេចក្ដីប្រែនៃលោកឡង់សឺរ៉ូ លោកនាគប្រទីបមានគាថាលើសដូច្នេះ សាធុ
ជនពេញចិត្តប្រព្រឹត្តល្អ តែទុជ៌នមិនគាប់ចិត្តប្រព្រឹត្តល្អទេ ឃ្មុំសុខចិត្តហើរចេញទៅស្វែងរកក្រេប
ផ្កាឈូក តែជាតិកង្កែប សូម្បីនៅជិតឈូកក៏មិនអើពើ។

១៩០- នរជនណាមានមនុស្សត្រូវការមកសូមទាន ឬសូមពឹងពាក់ជ្រកកោនមិនខូចបំណងមិន
អាម៉ាស់មុខ ត្រឡប់ទៅវិញមិនក្ដៅក្រហាយ នរជននោះជាបុគ្គលឯកគួរសរសើរ ក្នុងចំណោម
មនុស្សជាតិទាំងឡាយ នរជននោះជាបុគ្គលឧត្តុង្គឧត្តមមានលក្ខណៈ ជាមនុស្សមានបុណ្យពិត។

១៩១- កូនដែលកើតចេញទីទ្រូង អ្នកដែលធ្លាប់ចងស្ពានមេត្រីជាមួយគ្នា១ អ្នកដែលជាប់ខ្សែ
ស្រឡាយវង្សត្រកូល១ និងអ្នកដែលរក្សាការពារឱ្យផុតពីសេចក្ដីអន្តរាយ១ ទាំង៤ប្រការនេះ
បុគ្គលគប្បីដឹងថា ជាវិធីត្រូវចងមិត្ត។

១៩២- ទឹកជាកំពែងការពារវារីជាតិទាំងឡាយ ប៉មជាកំពែងការពារអ្នកនៅក្នុងប៉ម ទួលជាកំពែង
ការពារសត្វទាំងឡាយមានឆ្កែជាដើម សែន្យានុភាពនៃព្រះរាជា ជាកំពែងការពារអរិន្នរាជ។

១៩៣- បុត្រពាណិជបានឃើញព្រះរាជា ចាប់ដោះក្បំក្រពុំដូចផ្លែទន្លាប់ផ្នាប់ឱបនៃភរិយាខ្លួន
ប្រត្យក្សដោយភ្នែកឯង ក៏ទោមនស្សតូចចិត្តឥតឧបមា ឯខ្លួនបងទាំងឡាយក៏ត្រូវបានសេចក្ដី
ក្ដៅក្រហាយដូច្នោះដែរ។

—————-កថាទី៧
១៩៤- សរ គឺកិរិយាក្រឡេកមើល កើតក្ដីស្នេហាស្រ្តីមានរូបល្អទាំងឡាយ បាញ់ចេញអំពីកិរិយា
យឹតកោទ័ណ្ឌ គឺរោមចិញ្ចើមដ៏មានពណ៌ខ្មៅនិលស្រិល កោងទ្រទួយវែងដល់គុម្ពត្រចៀក បើមិន
ទាន់មកប៉ះដល់ចិត្តបុរសដរាណា បុរសអាចតម្កល់ចិត្តមាំក្នុងធម៌ លោកសប្បុរសអាចគ្របសង្កត់
ឥន្រ្ទិយទាំងឡាយ អាចរក្សាសេចក្ដីអៀនខ្មាស និងអាចតាំងនៅក្នុងវិន័យបានដរាបនោះ។

១៩៥- មិនមានសច្ចៈ ចិត្តរហ័ស មាយា ឥច្ឆា លោភក្រៃពេក មិនមានគុណសម្បត្តិល្អ និងលាមក
ទាំងអស់នេះ ជាទោសនៃស្រ្តីកើតពីសភាពឯង។

១៩៦- (១) ស្រីណាឆ្លៀវឆ្លាតប្រសប់វាងវៃក្នុងការផ្ទះ ស្រ្តីនោះជាភរិយាមែនទែន ស្រ្តីណាសាយ
កូន ស្រ្តីនោះជាភរិយាមែនទែន ស្រ្តីណាប្រគល់ចិត្តឱ្យស្វាមី ស្រ្តីនោះជាភរិយាមែនទែន ស្រ្តីណា
ស្មោះត្រង់ចំពោះស្វាមី ស្រ្តីនោះជាភរិយាមែនទែន។
-(១) ហិតោបទេសប្រែជាភាសាបារាំង នៃលោកឡង់ សឺរ៉ូ និងភាសាសៀមនៃលោកនាគប្រទីប
មានគាថាលើសដូច្នេះ សំឡេងពីរោះ ជាលម្អនៃសត្វតាវ៉ៅ ចិត្តស្មោះត្រង់ចំពោះស្វាមី ជាលម្អ
នៃស្រ្តី​ ចំណេះវិជ្ជា ជាលម្អនៃបុរស និង ខន្តី ជាលម្អនៃអ្នកប្រព្រឹត្តព្រត។

១៩៧- ស្រ្តីណាមិនធើ្វឱ្យភស្ដារីករាយសប្បាយ ស្រ្តីនោះបុគ្គលមិនគប្បីហៅថាភរិយាទេ បើភស្ដា
ពេញចិត្ត ចំពោះនារីណាជាភរិយាហើយ សូម្បីពួកទេវតាក៏ជួយរីករាយដែរ។

១៩៨- មែនពិត កិច្ចការណាដែលអាចសម្រេចបានដោយឧបាយកល កិច្ចការនោះ គេមិនបាច់ប្រើ
សេចក្ដីព្យាយាមទេ ដំរីស្ដ ត្រូវចចកដើរឧបាយបោកឱ្យចុះក្នុងបឹងភក់ ក៏ដល់ក្ដសីស្លាប់អន្តរធាន
ទៅហោង។

—————————-កថាទី៨

១៩៩- នរជនណាបរិសុទ្ធដោយត្រកូល ដោយផៅពង្ស ដោយអារ្យធម៌ មានតបៈតេជៈដ៏ខ្លាំងក្លា
ប្រកបដោយធម្មចរិយា និងនីតិកោសល្យ (ជំនាញក្នុងនយោបាយ) នរជននោះ សមគួរនឹងបាន
ជាស្ដេចលើផែនដីនេះ។

២០០- តាមធម្មតា បុគ្គលត្រូវរកម្ចាស់ផែនដីឱ្យបានទុកជាបឋមរួចហើយសឹមរកភរិយា និងរក
ទ្រព្យ ថាបើមិនមានស្ដេចគ្រប់គ្រងផែនដីទេ តើត្រូវរកភរិយា និងរកទ្រព្យនៅក្នុងលោកនេះធើ្វអ្វី?

២០១- ម្ចាស់ផែនដី ជាទីពឹងពាក់នៃពលរដ្ឋទាំងឡាយ ដូចជាភ្លៀងជាទីពឹងពាក់នៃសត្វទាំងឡាយ
បើភ្លៀងរអាក់រអួល សត្វលោកអាចញ៉ាំងជីវិតន្រ្ទីយ៍ឱ្យប្រព្រឹត្តទៅបាន តែបើព្រះរាជាមិនប្រកប​ដោយ
ធម៌ ពលរដ្ឋរស់នៅមិនបានទេ ។

២០២- ក្នុងលោកនេះ នរជនប្រព្រឹត្តទៅតាមច្បាប់ដោយច្រើន ព្រោះតែខ្លាចទណ្ឌកម្មទេ នរជន
នៅក្នុងអំណាចគេ ហើយប្រព្រឹត្តល្អពិតមែននោះ រកបានដោយកម្រណាស់ ដូចកុលនារី​គោរព
ស្វាមីស្គមវិកលសព៌ាង្គកាយ ឈឺរីងរៃ និងក្រីក្រ ព្រោះតែខ្លាចទណ្ឌកម្មប៉ុណ្ណោះ ។

២០៣- ដរាណា លោកប្រាសចាកការសេពគប់សប្បុរសរឿយៗ ដរាបនោះ លោកនឹងធ្លាក់
ទៅនៅក្នុងសមាគមអសប្បុរសរឿយៗដែរ។

២០៤- ដរាបណាអាត្មាមិនទាន់បានដល់ទីបំផុត ពោលគឺត្រើយសមុទ្រនៃសេចក្ដីទុក្ខមួយទេ
ដរាបនោះ អាត្មាអញក៏តែងតែជួបប្រទះសេចក្ដីទុក្ខទីពីរទៀត រឺសេចក្ដីទុក្ខនេះ បើមានច្រក
ជាទំនងហើយ ក៏ចេះតែកើតមានឡើងថែមហើយថែមទៀតច្រើនឡើងៗ។

២០៥- មិត្តភាពណា មានភាពប្រក្រតីជាមិត្ត កើតឡើងដោយបុណ្យវាសនា មិត្តភាពប្រកប
ដោយភាពប្រក្រតីនោះ មិនលះបង់ចោលក្នុងគ្រាវិបត្តិអន្តរាយឡើយ។

២០៦- វិស្សាសភាពនៃនរជនក្នុងមាតា ក្នុងភរិយា ក្នុងបងប្អូន និងក្នុងបុត្រធីតា មិនស្មើដោយ
វិស្សាសភាពនៃមិត្តដែលកើតឡើងដោយសភាពប្រក្រតីជាមិត្តឡើយ។ កណ្ដុររំពឹងគិតសារចុះ
ឡើងមួយស្របក់ ដកដង្ហើមធំយូៗ ទួញយំថា ៖ ឱពុទ្ធោអើយ! បាបកម្មអាត្មាអញនេះអីក៏
អាក្រក់ម្ល៉េះហ្ន៎?

២០៧- ផលកម្មអាត្មាអញល្អក្ដី អាក្រក់ក្ដី ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងកាល ប្រាកដជាកើតឡើងក្នុង
សន្ដានអញពីបុព្វជាតិ អាត្មាអញបានឃើញផលកម្មទាំងអស់ក្នុងលោកនេះ ដូចជាអាត្មាអញ
បានកើតមកហើយ ១០ជាតិ។

២០៨- គួរសង្វេគណាស់! រាងកាយនេះកើតឡើងហើយ ក៏ដល់នូវការបែកធ្លាយទៅវិញភោគ
សម្បត្តិកើតបរិបូណ៌ឡើងហើយ ក៏ព្រាត់ប្រាសគ្នាទៅវិញ សារពើវត្ថុទាំងឡាយ មានការកើត
ឡើង និងការបាក់បែកពុកផុយរលួយទៅវិញនេះជាធម្មតា។

២០៩- នរណាហ្ន៎ ជាអ្នកបង្កើតរតនវត្ថុឱ្យមានពាក្យពីរព្យាង្គថា “សម្លាញ់” ដែលទុកដូចជា
គ្រឿងការពារនូវសេចក្ដីសោក សត្រូវភ័យ សេចក្ដីតក់ស្លុត និងជាភាជន៍ សម្រាប់ទ្រនូវ​សេចក្ដី
ស្រឡាញ់ព្រមទាំងសេចក្ដីជឿទុកចិត្ត។

២១០- មិត្តណាជាទីកើតរសនៃបីតិ ជាទីគាប់ភ្នែក ជាទីរីករាយចិត្ត ជាភាជនៈសម្រាប់ទ្រនូវ
សេចក្ដីសុខទុក្ខជាមួយគ្នា មិត្តនោះ ក្ររកបានណាស់ មានមិត្តដទៃទៀត ក្នុងសម័យមានទ្រព្យ
ច្រើនមិត្តណាមករាប់អានព្រោះតែចង់បាននុយគឺទ្រព្យ មិត្តនោះ ឃើញមានមីរដេរដាសគ្រប់
ទីឋាន គ្រាវិបត្តិទុកជាថ្មសម្រាប់សាកល្បងមើលមាសសុទ្ធ គឺមិត្តពិតទាំងឡាយនោះៗ។

២១១- នរជនណាលះបង់របស់ទៀងទាត់ ទៅស្រវាយករបស់មិនទៀងទាត់វិញ របស់ដែល
ទៀងទាត់ក៏វិនាសបាត់សូន្យទៅ ឯរបស់ដែលមិនទៀងទាត់ក៏ហីនហោចទៅថែមទៀតដែរ។

២១២- សូមសាធុជនទាំងឡាយ សាមគ្គាមូលត្រកូលចងចាប់គ្នាជាសាមគ្គី ឱ្យមានមិត្តភាព
សូមប្រជាជនក្នុងជនបទសម្បូណ៌ដោយសិរីសម្បត្តិគ្រប់ប្រការ! សូមព្រះភូមិបាលទាំងឡាយ
រក្សាប្រជាជននៅលើផែនពសុធាដោយប្រពៃ ហើយស្ថិតនៅក្នុងទសពិធរាជធម៌ជនិច្ចនិរន្តរ៍
តទៅ! សូមទ្រង់ព្រះករុណាគ្រប់ព្រះអង្គតាំងព្រះទ័យជាសប្បុរសមានសេចក្ដីពេញចិត្ត
និយមប្រើនីតិសាស្រ្ត ទុកនីតិសាស្រ្តនេះដូចជាព្រះជាយាថ្មីមួយអង្គទៀត សូមព្រះមហា
ទេពដ៏មានបុណ្យជាចមអមរនិករដ៏ទ្រង់នូវចន្រ្ទាធិចូឌាមណី ប្រសិទ្ធីពរបវរសួស្ដីដល់មហា
ជនឱ្យប្រកបដោយវិបុលសុខ សិរីសួស្ដីជ័យមង្គលគ្រប់ទិនទិវារាត្រីទៅហោង។

——————————-ចប់ ភាគ១